Στην ιερή μνήμη των σημαντικών και αξέχαστων συγχωριανών μας, συναδέλφων ΔΑΣΚΑΛΩΝ, Αναστασίου Φάφα του Δημητρίου και του γιου του, Δημητρίου Φάφα του Αναστασίου, θα παρουσιάσω παρακάτω τη ζωή και το έργο τους, όπως ακριβώς μου τα εμπιστεύθηκε εγγράφως ο φίλος και συνάδελφός μου, Αναστάσιος Φάφας του Δημητρίου, εγγονός του Αναστασίου Δ. Φάφα και γιος του Δημητρίου Αν. Φάφα:
«Ο Αναστάσιος Φάφας του Δημητρίου γεννήθηκε στο Γρεβενίτι Ζαγορίου Ιωαννίνων το έτος 1888 σ’ ένα από τα πιο παλιά σπίτια του χωριού, της οικογένειας των Φαφαίων. Μετά την καταστροφή βρέθηκε αγκωνάρι με χρονολογία 1816. Γονείς του ο Δημήτρης Φάφας και η Ελένη Τεφανίκα, οι γονείς της οποίας υπήρξαν οι δωρητές της βρύσης του Φιντινεάλε. Ο πατέρας του, Δημήτρης και ο παππούς του Αναστάσιος, ήταν έμποροι και ταξίδευαν συχνά στη Μικρά Ασία. Το 1914 παντρεύεται την αρχοντοπούλα, Αριστούλα Καρακίτσου. Απέκτησαν πέντε παιδιά, δύο αγόρια και τρία κορίτσια: τον Δημήτρη, την Ελένη, την Τασία, τη Μαρία και τον Θωμά. Ήταν πολύ υπερήφανος για τα παιδιά του, διότι είχαν αρχές, ήθος και πατριωτική δράση.
Τα πρώτα του γράμματα τα έμαθε στο Γρεβενίτι. Έβγαλε το Σχολαρχείο και συνέχισε στο Γυμνάσιο της Άρτας. Απολύθηκε το έτος 1910-11 με βαθμό «Πολύ Καλώς» και διαγωγή «Αρίστη». Το απολυτήριό του υπογράφουν διάσημοι καθηγητές: Χαρδαβέλλας, Μόραλης, Ιγγλέσης. Μετά την αποφοίτησή του από το Γυμνάσιο διορίζεται ως διδάσκαλος στην Πυρσόγιαννη στην Άνω Κόνιτσα και το 1913 διορίζεται στο Γρεβενίτι, αναλαμβάνοντας την Διεύθυνση του Αρρεναγωγείου των Εκπαιδευτηρίων της Κοινότητας του Γρεβενιτίου, διδάσκοντας σε όλες τις τάξεις. Επίσης εκτελούσε και χρέη ψάλτη στην Εκκλησία. Από το 1913-1918 υπηρετεί ως κληρωτός στο Στρατό.
Στις 20-07-1926 το Σχολείο ακμάζει. Προάγεται σε 3/Θέσιο μικτό και διορίζεται ο ίδιος Διευθυντής, με συνεργάτες τους δασκάλους, τον Δήμο Πίκο και την Όλγα Παπαδημητρίου. Ιδρύεται επίσης και Νηπιαγωγείο. Τριάντα και πλέον χρόνια, ο μεγάλος αυτός δάσκαλος και παιδαγωγός, δίδαξε και γαλούχησε γενεές, όντας βαθύς γνώστης της Παιδαγωγικής, της Ψυχολογίας και της Διδακτικής.
Τη δεκαετία 1920-1930 με πρωτοστάτη και εργάτη τον «Μπάρμπα- Τάσιο» αποπερατώθηκε το διδακτήριο, διώροφο με Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Γραφεία, Οικοτροφείο και περιβάλλοντα Σχολικό Κήπο. Για τη σημαντική αυτή προσφορά του βραβεύτηκε ο Αναστάσιος Φάφας με έπαινο από την Πολιτεία.
Τύχη κακιά, μέρες φαρμακερές, το 1943 τα φασιστικά-ναζιστικά τέρατα έκαψαν στη μανία τους το καμάρι του Γρεβενιτίου και σ’ ένα χρόνο έσβησε και ο δημιουργός του.
Πέραν όμως των καθηκόντων του ως διδασκάλου, ο Μπαρμπα-Τάσιος βοηθούσε ποικιλοτρόπως όχι μόνο τους συγχωριανούς του, αλλά και όλο το Ανατολικό Ζαγόρι. Ως κοινοτικός γραμματέας συνέτασσε και χορηγούσε διάφορα πιστοποιητικά σύμφωνα με την ισχύουσα σχετική νομοθεσία, όπως π.χ. διάφορες ληξιαρχικές πράξεις, προικοσύμφωνα, συμφωνητικά κ.ο.κ., και πάντοτε αμισθεί. Το 1925 αναλαμβάνει και την υπηρεσία του νεοσύστατου Ταχυδρομικού-Τηλεφωνικού Γραφείου, που εξυπηρετούσε όλο το Ανατολικό Ζαγόρι.
Ως βαθιά θρησκευόμενο άτομο ο Μπάρμπα-Τάσος, έψελνε με την αηδονίσια φωνή του και έκανε το εκκλησίασμα να αναρριγεί. Στο μπαλκόνι του σπιτιού του έπαιζε με το βιολί του-αυτοδίδακτος μουσικός- τα αγαπημένα του τραγούδια, όπως π.χ. τη «Λέν’ του Μπότσαρη», τα «Άσπρα μου πουλιά», τα «Παιδιά της Σαμαρίνας», τον αγαπημένο του «Αετό» κ.ά. Η γλυκιά αηδονίστικη φωνή του ακουγόταν και πέρα στη Ρέτσια, απέναντι στο Γκόσγκο, στο Μπουνιάϊ και πιο πέρα, για ν’ ακούν οι ξωμάχοι και οι στρατοκόποι και ν’ αγαλιάζει η ψυχή τους.
Δεινός χορευτής, έσερνε το χορό, πατώντας στις μύτες των ποδιών του και όντας έτσι ψηλός και λυγερόκορμος σαν κυπαρίσσι, θαρρούσες ότι πετούσε. Στο βιολί τον βοηθούσε ο αγαπημένος του φίλος, Γιώργος Παπαβρανούσης, καθηγητής στη Σορβόννη, που βρήκε κι αυτός άδοξο τέλος στη Ναζιστική τότε Γερμανία.
Στενή καθημερινή του παρέα ήταν οι: Γ. Μαλλιάρας, Γ. Μαμαγιάννης, Τάσος Χασιώτης, ο Δ. Ρογκότης, τον φώναζαν Κογκολέζο, άλλον έναν Ταγκανίκα… Όλοι μαζί καθισμένοι στον Πλάτανο-στο Χάνι παίζανε πρέφα, πίνοντας και τσίπουρο. Σχεδόν πάντα, ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ήταν νικητής στην πρέφα. Και πάντα με χιούμορ, έμεινε παροιμιώδης η φράση του «Το Τάσο τρώει λουκούμι».
Το τέλος του μαρτυρικό! Ήταν τότε που οι Γερμανοί κατακτητές στόχευαν να ισοπεδώσουν και να εξαφανίσουν το ολοκληρωτικά Αντιστασιακό Γρεβενίτι, το 1943. Σε μια από τις επτά επιδρομές τους κατάφεραν να πιάσουν πολλούς χωριανούς και, αφού ξεχώρισαν 10 άντρες, μαζί και τον δάσκαλο τον Μπάρμπα-Τάσιο, τους πήραν μαζί τους ως ομήρους και τους φυλάκισαν στα μπουντρούμια της Ζωσιμαίας στα Γιάννινα. Μετά από πολύμηνη κράτηση τους απέλυσαν, σωστά ερείπια, από την απομόνωση και τα βασανιστήρια. Κατέληξε μακριά από το αγαπημένο του σπίτι, αφού οι Γερμανοί είχαν κάψει όλο το χωριό. Βρέθηκε λοιπόν στο αμπέλι του στην Καπιτσίνα, σε μια καλύβα. Εδώ τελείωσε, νέος ακόμη, στα 55 του χρόνια, ο αγωνιστής δάσκαλος, ο άνθρωπος Μπάρμπα-Τάσιος, τον Αύγουστο του 1944».
«Είμαστε υπερήφανοι για σένα!
Οικογένεια Αναστασίου Δ. Φάφα!»
Αν και δεν πρόλαβα να σε γνωρίσω «εν ζωή», όμως από τις συγκινητικές και ευγνώμονες αναφορές στο πρόσωπό σου από το σύνολο των συγχωριανών μας και ιδιαιτέρως από τη μάνα μου, Βασιλική Αγγέλη-Λιοδάκη, την οποία συχνά επαινούσες για την άριστη επίδοσή της στα μαθήματα, καθώς επίσης και από την συνοπτική παρουσίαση της λαμπρής προσωπικότητάς σου από τον άξιο έγγονό σου Τάσο Δ. Φάφα, που εμπιστεύθηκε σε μένα να παρουσιάσω παραπάνω,
Αισθάνομαι και Εγώ για Σένα
Βαθιά Εκτίμηση, Υπερηφάνεια και Αγάπη,
Σεβαστέ μου Συνάδελφε - Εμβληματικέ Δάσκαλε
του Αγαπημένου μας Χωριού
του Μαρτυρικού Γρεβενιτίου!
Δημήτριος Λιοδάκης
Αθήνα, 20 Σεπτεμβρίου 2018
