Στα «Σαχινέϊκα», εκεί γεννήθηκε ο Βασιλάκης Σαχίνης (1889-1965). Είναι λίγο πιο πάνω απ’ το Γκιγκόρου στα αριστερά του όπως ανεβαίνουμε. Ο Ευστάθιος Σκάρπας γεννήθηκε στην Κρίζια, στα ριζά του. Εν ολίγοις τα σπίτια τους απείχαν περίπου τα πεντακόσια μέτρα. Ένα μικρό πλάτωμα για το πέρασμα του λάκκου με τις ιτιές μισιάζει την ανηφόρα και ανανεώνει τις ανάσες.
Ο δεκαεφτάχρονος Σαχίνης λαμβάνει το πτυχίο της θεολογίας.
Αριστεύει με το 9 και 11/29. Χρειάστηκαν περίπου πέντε χρόνια. Η υποτροφία που
κέρδισε του δίνει το δικαίωμα να είναι οικότροφος της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής
Σχολής. Το αποφοιτήριο φέρει την υπογραφή από ένα «βαρύ» όνομα, αυτό του
Αναστάσιου Κεφαλά, κατά κόσμον αργότερα Μητροπολίτη Πενταπόλεως Νεκταρίου. Ο
παραπάνω ανακηρύχτηκε Άγιος το 1961 και πολιούχος της Αίγινας.
Ο Σκάρπας «ζήλεψε» το γειτονόπουλο. Κάνει ίδιες σπουδές στο
ίδιο οικοτροφείο της Ρ.Ε.Σ. Και αυτός διδάσκεται Ιερά Ιστορία, Ιερά Κατήχηση,
Δογματική, Ομιλητική κ.α. Ακόμη Γαλλικά, Εβραϊκά και Αρχαιολογία.
Για δύο περίπου χρόνια (1904-1906) συνυπάρχουν στο ίδιο
κτίριο. Είναι περίπου συνομήλικοι.
Στην Αθήνα οι δρόμοι τους χωρίζουν. Στο Γρεβενίτι θα
συναντηθούν από διαφορετικά λειτουργήματα. Ο Σαχίνης θα αποφοιτήσει και από το
Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, τμήμα Φιλολογίας. Το 1913-1914 θα βγάλει και
τη Σχολή Γυμναστών. Υπηρετεί στο Σχολαρχείο του Γρεβενιτίου από το 1916-1929.
Είναι φιλόδοξος και ανήσυχος. Δεν «οχυρώνεται» μονάχα στην καθηγεσία. Θα
ασχοληθεί με τα τοπωνύμια του χωριού μας. Θα γράψει ποιήματα γι αυτό. Ακόμη και
θεατρικά μονόπρακτα.
Αυτή η εργασία μας όμως είναι αφιερωμένη στον Ευστάθιο
Σκάρπα. Και ο Σκάρπας δεν «οχυρώθηκε» μονάχα στα ιερατικά του καθήκοντα.
Εκφέρει άποψη. Σε ότι αφορά το ιστορικό της Μονής Βουτσάς θα μας πει: «Ο
Πωγωνάτος πήγε στη Σικελία το 668, για να καταστείλει την εξέγερση των
δολοφόνων του πατέρα του Κώνσταντος Β΄ (οι οποίοι είχαν ανακηρύξει αυτοκράτορα τον αρμένιο Μιξίδιον).
Τον χρόνον διεκπεραιώσεως του εκ της Ιταλίας εις την Ήπειρον μεταξύ του 669-670
και την έναρξιν κτίσεως της μονής το έτος 670». Πρέπει να σημειωθεί ότι σα
γεγονός, σύγχρονοι ιστορικοί, αυτή την επιχείρηση την αναφέρουν, «… χτύπησε
τους στασιαστές της Σικελίας» «… Έπλευσε κατά της Σικελίας». Ουσιαστικά
αναφέρεται σ’ αυτή ο Χρονογράφος του Ζ΄ και Η΄αιώνα, Θεοφάνης ο Ομολογητής. Ο
Ε.Σ. πίστευε ότι: «ο Πωγονάτος μετά την καταστολήν της ανταρσίας του Μιξίδιου
θα μπορούσε να είχε επιλέξει για την επιστροφή του την ξηρά, για να καταστείλει
ίσως και άλλες μικρότερες σποραδικές ανταρσίες μετά το φόνο του πατέρα του και
ότι διεκπεραιώθη εις το Δυρράχιον ή την Απολλώνειαν και δια του τείχους του
Πύρρου παρά την Οστινίτσαν διήλθεν δια της Βοτσάς».
Ο Κωνσταντίνος Δ' (Πωγονάτος) αν και αυτοκράτορας του
Βυζαντίου δεν είναι ο απόλυτος κυρίαρχος. Στρατός και λαός κατά τη στέψη του
στασίασαν. Έπρεπει να στεφθούν συναυτοκράτορες και τα αδέρφια του, Τιβέριος και
Ηράκλειος. «Εις τριάδαν πιστεύομεν, και
τους τρεις στέψομεν». Αυτός ο καλός και ευσεβής άνθρωπος τους παγίδεψε. Αντί
για στέψη τους έκοψε τις μύτες και τους εξόρισε.
Είμαστε στα 668 μ.Χ. Η αυτοκρατορία του δέχεται επιθέσεις από
τους Άραβες (Ακμή και Παρακμή του Βυζαντίου, Γιάννη Κορδάτου, σελ. 170)
Η Αυτοκρατορία
κινδύνευε και αυτός χάζευε στα βουνά και
στα λαγκάδια της Βουτσάς και του Μολυβδοσκέπαστου;
Γι' αυτό και τα παρακάτω δε με πείθουν.
(Ελεύθερη δική μου
απόδοση από το βιβλίο Ιερά Βασιλική και Σταυροπηγιακή Μονή Παναγίας
Μολυβδοσκεπάστου Κονίτσης, σελ 21)
Είχε μαζί του και τη γυναίκα του Αναστασία. Επειδή οι
ψαλτάδες κατά τη θεία λειτουργία ήταν φάλτσοι τους μάλωσε. «Το πρόσωπο του
εγένετο μέλαν, ως του Αιθίοπος! Μετάνιωσε, ζήτησε την θεϊκήν συγνώμην»
Η αλαζονική του συμπεριφορά συνεχίστηκε και στην επίσκεψη του
στη Βουτσά. Και εδώ μετάνιωσε και μάλιστα αυτή τη φορά δάκρυσε κιόλας...
«Σκωριών ανακαμίνευσις»
Με «σημάδεψε» αυτός ο ευρηματικός τίτλος. Το άρθρο του είναι
ενυπόγραφο. Το φιλοξενεί η Εφημερίδα των Ιωαννίνων «ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΗΧΩ» στις 14
Ιανουαρίου του 1925. Είναι Αρχιμανδρίτης και τολμηρός άνθρωπος, κάτω των σαράντα
ετών. Προηγήθηκαν δέκα έξη χρόνια για να έχει
κατασταλαγμένες απόψεις για τη Βοτσά και τη Μονή της. Το ξεκίνημα του
γίνεται στις 17 Ιουλίου του 1909. Η απογραφή του 19001 στις 5 Μαρτίου, των
κινητών και ακινήτων της μονής Βοτσάς αφήνει ανοιχτή την κατάσταση αυτής της
απογραφής. Έτσι μαθαίνουμε ότι «1909 Ιουλίου 17 αφιερώθη εις την ιεράν Μονήν
παρά του Ευσταθίου Δ. Σκάρπα εν κατσίον
(θυμιατήρι), Εφ΄ου η εικών της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και η εξής
επιγραφή: «Δωρεά Ευ. Δ. Σκάρπα τη βασιλική Μονή Βοτσάς 1909, ως και ποιμαντική
ράβδος (αρχιερατική) εκ ξύλου κατεργασμένη εν Αγίω Όρει Άθω αξίας 135 γρ
χρυσών».
Όπως σημειώνει ο Λ. Βρανούσης η τελευταία αφιέρωση έχει
γραφεί με διαφορετική μελάνη. Είναι λογικό αυτό να έγινε μετά τη χειροτονία
του, ως επισκόπου Περιστεράς το 1937.
Το 1928 φεύγει απ’ τη ζωή ο Ηγούμενος Αγαθάγγελος. Ο
Μητροπολίτης Ιωαννίνων Σπυρίδων2 δίνει εντολή για καταγραφή κινητών και
ακινήτων της μονής. Στην καταγραφή παρευρίσκεται ο Σκάρπας, ο δικό μας
ιερομόναχος Γεράσιμος Καραβράνος3 και ο Πρόεδρος της Κοινότητας Γρεβενιτίου
Δ.Ε. Σκάρπας, πατέρας του Ευστάθιου. Υπογράφουν και οι τρεις και τα
καταγραφέντα αναφέρονται στο μοναχολόγιο.
Ερχόμαστε στην ποιμαντική ράβδο. Το λογικό είναι να ενυπάρχει
μέχρι σήμερα.
Στις 6/3/1937 εμφανίζεται ο Παντελεήμων Στογιάννος
(Κερκυραίος). Για πολλά χρόνια Ηγούμενος μέχρι το 1966. Βέβαια απουσίασε για
2-3 χρόνια. Επανέρχεται με νέο διορισμό το 1958.
Ο Στογιάννος συνυπάρχει με το Σκάρπα περίπου τρία χρόνια˙
συμβαίνει αυτό γιατί το μοναστήρι το επισκέπτεται τακτικά, είναι η ζωή του.
Ο Στογιάννος είναι εκείνος που αντικρίζει καμένο το μοναστήρι
απ’ τους γερμανούς 22/23/10/1943. Αφού διεκτραγωδεί την άθλια κατάσταση της μονής ακόμη και από τον εμφύλιο
που επακολούθησε. Εν ολίγοις αναφέρεται στην καταστροφή κινητών και ακινήτων
της με έγγραφο προς την ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων, αριθμός πρωτοκόλλου 2236/19/9/1955
(κάπως αργά) και για την «μετέπειτα λεηλασίαν υπό των συμμοριτών»4.
Προσωπικά δεν αφήνω κανένα υπονοούμενο για τη χρυσή σέλα και
το κράνος του Πωγωνάτου. Άλλωστε κάτι τέτοιο δεν το αναφέρει ο Ε. Σ. Υπάρχει
σήμερα στη μονή η ποιμαντορική ράβδος των 135 γρ χρυσών; Αν όχι είναι πιστεύω
καταγεγραμμένη «στην λεηλασίαν των συμμοριτών» ή των γερμανών.
Φύγαμε όμως απ’ το καθ’ αυτό θέμα, που προσωπικά με
«σημάδεψε». Είναι οι ιστορικές αναδιφήσεις του τολμηρού και εμβριθούς συμπατριώτη μας. Ας τις δούμε
με προσοχή. Το 1925 ο Σκάρπας είναι σε γόνιμη και δημιουργική περίοδο. Ο
ιστορικός του Ζαγορίου Ιωάννης Λαμπρίδης έχει φύγει απ’ τη ζωή το 1891, δηλαδή
πριν τριάντα τέσσερα χρόνια. Το όποιο θετικό αποτύπωμα που άφησε στα
ΖΑΓΟΡΙΣΙΑΚΑ ΤΟΥ και κυρίως στη Β΄ έκδοση του 1889 δε σημαίνει για τον ίδιο ότι κρατάει
και το «Άγιον Δισκοπότηρον». Φυσικά και μελέτησε τα γραφτά του. Κάτι δεν του
κολλάει με το «Χρονικόν της Βοτσάς» τον γνωστό «Χρυσοκώδικα». Ο Λαμπρίδης δεν
τον πείθει και τόσο πολύ. «Ένα χειρόγραφο, όχι σε καλή κατάσταση. Κάποιος
άγνωστος αντέγραψε αντίγραφα ιστορικά στοιχεία τα οποία περιείχε ο Κουβαράς5.
Αυτό έγινε τον περασμένο αιώνα (δηλαδή τον 18ο)». «Αρκετά χρήσιμο για να γράψω
αυτό το βιβλίο». Πρέπει εδώ να εξηγήσουμε τι ήταν ο Κουβαράς: «Ήτο συναγωγή
κειμένων αναφερομένων εις την Ηπειρωτικήν ιδίαν ιστορίαν… γενομένη από πολλά
πρόσωπα». Έχουμε λοιπόν μια γενική ιστορική πηγή. Από εκεί αντιγράφονται
επιμέρους ιστορικά γεγονότα, τα οποία φυλάσσονται σε χώρους, τόπους, περιοχές
στις οποίες αναφέρονται. Τέτοιοι χώροι ήσαν και τα μοναστήρια. Είναι όμως έτσι;
«Ένα χειρόγραφο, όχι σε καλή κατάσταση»;
Ο Σκάρπας δεν είχε λόγους να διαφωνεί. Όμως διαφωνεί. Και
στις 14 Ιανουαρίου του 1925 εκφράζεται με το αντίστοιχο άρθρο του στην
«ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΗΧΩ».
«Σκουριών κατεργασία στο καμίνι», πολύ απλά και παραβολικά «Ανάδειξη
της αλήθειας». Οι πληροφορίες του είναι στέρεες και όχι μονάχα από ένα πρόσωπο.
«Περί του Χρονικού τούτου της Βουτσάς, το ονομαζόμενον εν τη μονή και τοις
περιχώροις “Χρυσοκώδικα” επληροφορήθην παρά των αποθανόντων γερόντων
Γρεβενιτίου, ότι ην μέγας εκ μεμβράνης και εγράφετο εν αυτώ παν γεγονος εν
Ηπείρω, δυνάμενον ασφαλώς να φθάσει μέχρι της μονής. Δυστυχώς τον Κώδικα τούτου
εσύλησεν ο Λαμπρίδης εκ της μονής καθ’ ον χρόνον αύτη ήτο άνευ Ηγουμένου».
Σημείωση δική μου: Στο μοναχολόγιο επισημαίνεται η απουσία
Ηγουμένου την τριετία 1875-1878.
«Και εσταχυολόγησεν εξ αυτού τινά ως σπουδαία νομιζόμενα υπ’
αυτού όντως ηθικώς υποχρέου έναντι της ιστορίας της Ηπείρου να εκδώσει
ολόκληρον το πολύτιμον Χειρόγραφον».
Δηλαδή ο Ε. Σ. είναι σίγουρος, ότι δεν ήταν μονάχα ένα
χειρόγραφο απλό! «Εάν κρίνωμεν το χειρόγραφον εκ των σταχυολογημάτων
(δανεισμάτων) του Λαμπρίδη, δυνάμεθα να αποφανθώμεν μετά πεποιθήσεως, ότι τούτο
περιέχει την ιστορία πλείστου μέρους της Ηπείρου και ιδίως του Ζαγορίου από του
εβδόμου μ.Χ. αιώνος μεσούντως (δηλαδή εκεί γύρω στα 650 μ.Χ.) περί της μετά
ταύτης τύχης του Κώδικα, παρά πάσης ημών τας ερεύνας, ουδέν ηδυνήθημεν να
εξακριβώσωμεν. Αναντιρρήτως θα είναι μέγα ευτύχημα δια την ιστορίαν της
Ηπείρου, εάν επωλήθη ο Κώδιξ εις τινά αρχαιοκάπηλον, ως σύνηθες τοις ιεροσύλοιξ
και δεν επυρπολήθη μετά της οικίας του αειμνήστου Λαμπρίδου εν Σουδενοίς, διότι
θα ανακαλυφθεί ποτέ εν τινι βιβλιοθήκη της Ευρώπης».
Ο Δημήτριος Ράϊος6 πάνω σ’ αυτό το θέμα τοποθετήθηκε ως εξής:
«Μεγάλη απώλεια για την ιστορία της Μονής αποτελούν αναμφίβολα η μυστηριώδης
εξαφάνιση του χειρόγραφου Χρονικού της Βουτσάς, που είχε δει τελευταίος ο
Ιωάννης Λαμπρίδης». Προχωρά και παρακάτω θεωρώντας: «Μυστηριώδη και την κλοπή
των ταπίων και των χρυσοβούλων που φυλάσσονταν στη Μονή ως τα μέσα περίπου του
ΙΘ αιώνα».
Λέξεις κλειδιά, εξαφάνιση-κλοπή-μυστηριώδης, τις τοποθετεί
περίτεχνα.
Γιώργος Δερμάνης
Βιβλίο Δημ. Ράϊου ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΒΟΥΤΣΑΣ σελίδα 171.
>> >> >> >> >> >> σελίδα 196.
Ο Γεράσιμος Καραβράνος, ιερομόναχος, Ηγουμενεύει από
19/5/1931-6/6/1936 και ξανά το 1937. Πάλι το 1947; Έως την 26/5/1958, σελίδες
187-188 του παραπάνω βιβλίου.
Στο παραπάνω βιβλίο και στη σελίδα 435 (φωτογραφία του
Σπυρίδωνος Τόδη) καταδείχνεται η ύπαρξη σε προθήκη δέκα (αριθ. 10)
λειψανοθηκών. Υπάρχει συγκεκριμένη καταγραφή σε ποιους ανήκουν τα ιερά αυτά
λείψανα. Φέρουν Χρονολογίες κάποια 1813 και 1816. Μια δε στο μέσον της φέρει
ασημένιο σταυρό με τεμάχιο Τιμίου ξύλου. Το περίεργο είναι, ότι δεν τις
λεηλάτησαν οι «συμμορίτες» αν και είναι σημαντικής ιστορικής και
χρηματιστηριακής αξίας.
Υπήρχαν όμως πραγματικοί συμμορίτες ή συμμορίτης, σιτιζόμενοι
απ’ τη μονή Βοτσάς. Για να παραμυθιάσουν τους πιστούς αυτοί οι αγύρτες και να
τους ωθήσουν σε προσευχές και κατανύξεις τις τοποθέτησαν σε εντυπωσιακή
υαλόφρακτη προσθήκη. Φοβερό μάρκετινγκ
Ότι σε χρυσό και ασήμι και ότι άλλο σε αξία που σήμερα δεν
υπάρχει έγιναν χιλιάρικα˙ και μάλιστα κολαριστά. Δεν ήμουν δα και νήπιο να μη
θυμάμαι. Ξέρω τι λέω.
Βιβλίο «ΝΕΟΣ ΚΟΥΒΑΡΑΣ» Έκδοση του 1961.
Στο παραπάνω βιβλίο του Δημ. Ράϊου σελίδα 444.
.jpg)
