 |
| Γρεβενίτι 1953 |
«Καλό θα ήταν να κρατάς και ένα δημοσιογραφικό μαγνητοφωνάκι».
Με τον αείμνηστο Μήτσο Φάφα με συνέδεε μια βαθιά αλληλοεκτίμηση, χωρίς εκατέρωθεν διθυράμβους, μέχρι εκεί. Στις σύντομες Αυγουστιάτικες συναντήσεις στο χωριό, με την ιδιότητα και του συμμετέχοντος στις δράσεις της Αδελφότητας Γρεβενιτίου, διέκρινα στην όλη του στάση μια αγωνία που δεν ήταν δυνατό να την προσπεράσω. Πολλά ιστορικά στοιχεία για το Γρεβενίτι κινδύνευαν να τα σκεπάσει παχύ στρώμα πούλβερης. Δεν ήθελα και πολλά-πολλά να αποτολμήσω να λειάνω τουλάχιστο τις γωνίες της. Τώρα είμαι και οργανωμένος, κείνο το καλοκαίρι του 1998 με δημοσιογραφικό μαγνητόφωνο. Του ζήτησα να τα πούμε ΓΡΕΒΕΝΤΑΤΙΚΑ. Το δέχτηκε ασμένως. Ήδη στην εφημερίδα μας «ΤΟ ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ», από εξέχοντες Γρεβεντάτες, υπήρχε αρκετή ιστορική «προίκα».
Οι συνθήκες ήταν ότι πρέπει˙ 13 Αυγούστου 1998 στο χωριό παραθερίζει και ο φίλος του Γιάννης Τσιάκος˙ ογδοντάρης ο πρώτος, ενενηντάρης ο δεύτερος, ότι πρέπει για ιστορικές καταγραφές. Το ραντεβού κλείστηκε και οι τρεις μας βρεθήκαμε κάτω απ’ την κληματαριά του σπιτιού του Γιάννη. Ο αείμνηστος Τσιάκος μας υποδέχτηκε με χαμόγελο.
«Το κρατάς το μαγνητοφωνάκι;»
«Και βέβαια» του απαντώ. Κατάλαβα, ότι η δουλειά μας θα είναι σοβαρή και σημαντική. Οι ερωτήσεις μου στοχευμένες. Κατάλαβα ό,τι αυτά που λέγονταν, δεν έχουν σοβαρές διαφορές, ικανές να με προβληματίσουν για την ιστορική τους ορθότητα. Τώρα αν το τρίπατο σπίτι του τάδε για το Γιάννη ήταν δίπατο ή το δίπατο του Μήτσου για τον Γιάννη ήταν τρίπατο για μένα είναι ελαφριές ιστορικές αμυχές.
Αποδελτίωσα λοιπόν αυτή την ενότητα, που αφορά πρόσωπα-δράσεις-υποδομές-εμπόριο κλπ. στον αστερισμό του Γρεβενιτίου. Το χωριό μας τη δεκαετία του 1920 σφύζει από ζωή και δημιουργία. Το σχολαρχείο λειτουργεί μέχρι το 1929 και μάλιστα με σχολάρχη το Βασιλάκη Σαχίνη, φιλόλογο-θεολόγο και γυμναστή. Κατακλύζεται από μαθητές που κατάγονται απ’ το Φλαμπουράρι, Μακρίνο, Καστανώνα, Λιασκοβέτσι κ.ά. Υπάρχει οικοτροφείο που εξασφαλίζει στους μαθητές ύπνο και φαγητό. Ακόμη εξασφαλίζει και αναγνωστήριο. Το σχολαρχείο ήταν στο χώρο του σημερινού σχολείου, κοινοτικό και μισο κατεστραμμένο . Σε καλύτερη κατάσταση ήταν το κάτω πάτωμα.
Ειρηνοδικείο
Προπολεμικά στεγάζονταν σε οίκημα ανάμεσα στο σπίτι του Γιάννη Τσουκάκη και τη βρύση Μπάλτα. Ένας μικρόβαθμος δικαστής δίκαζε μια φορά το μήνα μικροδιαφορές π.χ. συνοριακές ζημιές σε κήπους και χωράφια, σε αμπέλια από αιγοπρόβατα σε μικροδιαπληκτισμούς (μικρο πταίσματα). Θα πυρποληθεί στις 22/23/10/1943. Ο Γιάννης Σαχίνης απόφοιτος σχολαρχείου, έκανε το δικολάβο για μια εικοσαετία περίπου. Τραγική ειρωνεία τη μέρα της πυρπόλησής του από τους Γερμανούς, οι ίδιοι θα δολοφονήσουν τον Γιάννη. Μεταπολεμικά σα Ειρηνοδικείο, μέχρι το 1960, μια φορά το μήνα θα λειτουργήσει στο Δημοτικό Σχολείο. Εμβληματικοί δικολάβοι αναδείχνονται οι Μετσοβίτες Γιώργης Τσουρέκας και Κώστας Ρέκατας.
Δασονομείο-Ταχυδρομείο-Τηλεγραφείο
Πιο μπροστά (χρονικά) στεγάζονταν το Δασονομείο κάτω απ’ το Μεσοχώρι, στο σπίτι της Διαμαντούλας Ανδρούτσου. Επώνυμος πρωτοδιόριστος δασονόμος ο Παπαδιάς. Η εμβέλειά του έφτανε μέχρι τη Βωβούσα, επόπτευε τη νόμιμη διακίνηση της ξυλείας. Έπειτα από λίγο καιρό συστεγάζεται στα «Καραγιανέϊκα» στο Τσέγκι με τα Τ.Τ.Τ. Πρώτος τηλεγραφητής είναι ο Γιάννης Ήτος, θα δολοφονηθεί, δεύτερη τραγική ειρωνεία με το κάψιμο του οικήματος από τους Γερμανούς επιδρομείς. Να σημειώσουμε, ότι κατά καιρούς τους ταχυδρομικούς σάκους προς και από τα Γιάννενα τους μετέφεραν ο Γιώργης Φάφας (πατέρας του Κίμωνα), ο Τάσιος Ζήκος και ο Γιώργης Χαρόβας (πατέρας του Γιάννη).
Ιατρείο
Λειτουργούσε με πλήρη εξοπλισμό, με αξιόλογο φαρμακείο και με δυνατότητες παροχής υγειονομικών υπηρεσιών –πέρα από τις παθολογικές, μαιευτικές, μικροβιολογικές, οδοντιατρικές. Εμβληματική φυσιογνωμία ο Δημήτριος Ρογκότης, στο σπίτι του (πατρικό τότε) Χ. Ρογκότη είχε εγκατασταθεί από το 1925 στο Γρεβενίτι. Το Μάιο του 1944 πέθανε από εξανθηματικό τύφο. Και αυτό πυρπολήθηκε.
Γραφείο Γεωπόνων
Το λειτουργούσε (που;) ο Γιώργος Νίκου απ’ το Δίστρατο Κόνιτσας, συνταξιοδοτήθηκε απ’ αυτό˙ παρέμεινε και μεταπολεμικά. Παντρεύτηκε την Βασιλεία Κων. Τζώρτζη και εγκαταστάθηκε στο χωριό μας. Τη δεκαετία του 1960 μια φορά το χρόνο με χορηγό το Τμήμα Γεωργίας της Νομαρχίας Ιωαννίνων οργάνωνε Έκθεση γεωργικών προϊόντων επιδίδοντας ανάλογα χρηματικά βραβεία και επαίνους σε γεωργούς του Γρεβενιτίου, σε κείνους που παρήγαγαν προϊόντα υψηλής ποιότητας, ως και μέλι.
Κέντρο Εμπορίου
Η Γεωγραφική του θέση, οι υποδομές του, οι ξεχωριστοί άνθρωποι το κατέστησαν διοικητικό και οικονομικό κέντρο. Κρατούσε επάξια τον τίτλο ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ.
Απ’ τη δεκαετία του 1930 (και πάντα προπολεμικά) διατηρεί το περιβόητο «παζάρι». Κάθε Πέμπτη στα πεζούλια στο σημερινό Χάνι απλώνονταν οι πραμάτειες απ’ όλα τα διπλανά χωριά. Περίοπτη θέση είχαν τα κασκαβάλια (κασέρια) μεγάλα. Κείνη τη μέρα μετάφεραν με πολλά μουλάρια το δίδυμο Γιαννάκη-Κέφου σιτηρά και άλευρα απ’ τα Τρίκαλα. Χρυσάφι στα χέρια τους αυτή η εμπορία. Απέναντι δέσποζε το χασάπικο του Νασιούλη Θεοδωρίκα στο αυλάκι του Βασίλη Στραπέλη. Τέσσερις ίσως και παραπάνω ξύλινες κολώνες στήριζαν το πατάρι. Μια σταθερή σκάλα βοηθούσε στο ανέβασμα. Απ’ την οροφή στα τσιγκέλια κρεμούσαν τα σφαχτά. Το τρεχούμενο νερό του αυλακιού πρόσφερε άψογη καθαριότητα στον περιβάλλοντα χώρο και προσέδιδε περισσή ποιότητα στα ντόπια σφαχτά.
Ζαχαροπλαστείο
Στο σπίτι του στο Μεσοχώρι ο Γιώργος Νάνος είχε εγκαταστήσει εργαστήριο ζαχαρωτών. Για υλικά χρησιμοποιούσε αλεύρι, ζάχαρη και χρωστικές ουσίες. Αφού τα ζύμωνε τα μορφοποιούσε σε κοκοράκια, μπαστουνάκια, σπουργιτάκια, κοφτές καραμέλες˙ τα πουλούσε στα τοπικά πανηγύρια και έδινε χαρά στα παιδιά.
Στου «γύφτου»
Προς Παΐλα μεριά ο Μετσοβίτης Νικόλας Μπάος τη δεκαετία του 1920 έχει σιδεράδικο˙ κατασκευάζει-επισκευάζει δικέλια-τσάπες-κόσες κ.α. Παίζει και κλαρίνο˙ συγκροτεί ολιγομελές μουσικό σχήμα με βιολιστή τον Τσιώλη, με λαουτιέρη το Ζιώγα απ’ τη Χρυσοβίτσα και τον Ντάσιο στο ντέφι. Οι Γρεβεντάτες απολαμβάνουν τρικούβερτα γλέντια (με φυσικούς ήχους).
Υφαντουργείο
Επέζησε και μεταπολεμικά. Η Ασπασία Νικολέτα και η Σουλτάνα Ρίζου το λειτουργούν, εκεί που σήμερα είναι το σπίτι του Κώστα Ράπτη. Υφαίνανε κατόπι παραγγελίας παραδοσιακά υφαντά και ντορβάδες. Φίλες στη ζωή και ομότεχνες εκ Βωβούσης.
Πόσο παράδοξο ακούγεται, ένας τσαρουχάς να γίνει καντηλανάφτης˙ συνέβηκε και τούτο. Ποιος ήξερε ότι ο Σοφοκλής Βήτας ή Βητίδης ο γνωστός «σοφός» βοηθός του παπαγεράσιμου ότι είχε τσαρουχάδικο τη δεκαετία του 1930, εκεί που είναι το μαγαζί του Γιάννη Τζώρτζη. Στα Φαφέϊκα (και στο σπίτι του), είχε οπλουργείο, ο οπλουργός, εξ Ελατοχωρίου, Νικόλας Φούφας.
Χάνια-Μπακάλικα κ.λπ.
Άνθρωποι και μουλάρια στο γνωστό κοινοτικό αχούρι (σημερινό τουριστικό περίπτερο) στον ίδιο χώρο, μετακινούμενοι ξημερώνονται.
Δίπλα μπακάλικο, εστιατόριο, κρεοπωλείο, ξενοδοχείο (ίσως το αχούρι να έφερνε αυτή την ονομασία), Δημιουργήματα του Γιώργη Παπαχριστόδουλου (πατέρα του αείμνηστου δάσκαλου Χρίστου. Επί πολλά χρόνια προέδρου της Αδελφότητας).
Ανεβαίνοντας απ’ το Χάνι το καλντερίμι, συναντάμε ένα δεύτερο Χάνι, δίπλα και αριστερά του μπαρ «Αναστασία» το γνωστό του Αργύρη Παπαχριστόδουλου˙ μανάβικο-μπακάλικο-τσαγγαράδικο. Υποδηματοποιός ο γνωστός μας Γιάννης Σιούλας (παππούς του Γιάννη του προέδρου της Αδελφότητας). Ειδικευμένος τσαρουχάς ο εκ Δόλιανης Βαγγέλης Κώτσιας.
Ας γυρίσουμε λιγάκι πίσω˙ στο σπίτι του Ρούτση, ο Γιώργης Ρούτσης μετά την πυρπόληση το 1912 του Διδακτηρίου στο Μεσοχώρι λειτουργεί κατάστημα «Γενικόν Εμπόριον». Στο ερειπωμένο καφενείο των γιορτών και Κυριακών του Νικόλα Κουτρούμπα, προπολεμικά είχε μπακάλικο ο Χρήστος Βλέτσος.
Νερόμυλοι κ.λπ.
Θα κλείσω με τους 4 νερόμυλους του Βοΐλα, του Τιτιάνη του Βασίλη Στραπέλη˙ τον κοινοτικό στο σπίτι του στη Μουσιουρία μαζί μετά μαντάνια και τη ντριστέλα (νεροτριβή), τον λειτουργούσε ο Βασίλης Ζιώγας.
Επίλογος τα 2 Χάνια εκτός οικισμού Γρεβενιτίου. Του Αρκουμάνη (δε γνωρίζω που ήταν). Ερχόμενοι απ’ τα Γιάννενα στην Τσίπιανη το γνωστό του Μήτρου Κατσαλιά (Αρώνης).
Τοιχάρια μισογκρεμισμένα, «μάρτυρες» τουλάχιστο τη δεκαετία του 1950.
«Καλό θα τανε να αποτυπωθούν όλα αυτά σε ζωγραφικούς … πίνακες…». Κάπως έτσι θα συμπλήρωνε ο μπάρμπα Μήτσος. Θα κουνούσε το κεφάλι του συμφωνώντας ο μπάρμπα Γιάννης. Τουλάχιστο. Αυτό όμως δεν έγινε.
* Γρεβενίτι τι; Αυτά, της δίωρης καταγραφής και άλλα, που θα διαβάσετε στο υπό έκδοση βιβλίο μου “Γρεβενίτι, Ιστορικές Καταγραφές”
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Γιώργος Δερμάνης
