Ο επιχώριος δάσκαλος

 

Το  σχολείο  στο  Μεσοχώρι Γρεβενιτίου!

ΙΣΤΟΡΙΚΑ

             Στο ελεύθερο Γρεβενίτι σχολική χρονιά 1913-14.

            Από το 1852 στο Μεσοχώρι λειτουργεί Σχολαρχείο και Δημοτικό Σχολείο. Στεγάζονται στο ίδιο κτίριο. Το Δημοτικό είναι αρρένων, τετρατάξιο με 33 μαθητές.

            «Από του έτους 1852 ήρξαντο οι φιλόμουσοι (αγαπώντες την μόρφωση) να διατηρώσι δύο σχολεία, ο φιλόπατρις και αγωνιστής Ιωάννης Σαΐνης (Σαχίνης). Επανελθών εκ Βλαχίας» Ιωάν. Λαμπρίδης Ζαγοριακά σελίδα 82.

            Σε ειδικό μας ιστορικό κεφάλαιο ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ-ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ-ΔΩΡΗΤΕΣ μετρήσαμε 15 τέτοιους. Πηγή μας το βιβλίο του Μάνθου Οικονόμου ΕΥΕΡΓΕΤΕΣ-ΔΩΡΗΤΕΣ ΤΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1940 Αθήναι 1980. Για την οικονομία του χώρου, την πρωτοπορία του Δωρητή κατέχει ο θείος του Βράνου Βοζάνη, Επίσκοπος Απολλωνιάδος Χριστόφορος Μπακόλας˙ δηλαδή διέθεσε για την ανέγερσή του 15.000 γρόσια. Τελικά γι' αυτό το σκοπό μαζεύτηκαν 20.000 γρόσια + 1 σπίτι.

Ο Γιαννάκης Σαχίνης επέβλεψε την ανέγερση του. Σκαλισμένα και χρυσά τα γράμματα στη μαρμάρινη πλάκα «ΤΩ ΓΙΑΝΝΑΚΗ ΣΑΧΙΝΗ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΙΣ ΣΥΝΔΡΑΜΟΥΣΙ ΦΟΡΟ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗΣ 1852». Προπολεμικά υπήρχε, δηλαδή μέχρι τον Οκτώβριο του 1943.

            Φυσικά το έκαψαν οι Τούρκοι λίγο πριν την απελευθέρωση του χωριού μας (23 Δεκ. 1912) λειτούργησε μισοκατεστραμμένο. Αξίζει να σημειωθεί τούτο από διήγηση του Λέανδρου Βρανούση. «Έχω ακούσει και διηγήσεις για τους ρουμανίζοντες του Μπεκήρ Αγά και για τη δράση τους. Σ’ αυτούς απέδιδαν οι συγχωριανοί μου της εποχής εκείνης την πυρπόληση του Σχολείου».

            Δεν έχει άδικο έχουμε ντοκουμέντα για την Αντίσταση των Γρεβεντάτων στη Ρουμάνικη προπαγάνδα (1875-1905). Ειδικό κεφάλαιό μας καταγράφει πως αυτή αποκρούστηκε και τι τραβήξανε Γρεβεντάτες επιχειρηματίες στη Ρουμανία. Η κορύφωση των διώξεων έφθασε μέχρι τη χήρα του Ευστάθιου Κουτούλη λόγω και της δωρεάς του στην εκπαίδευση με την ανέγερση με δικά του χρήματα το 1878 του παρθεναγωγείου και του μεικτού Νηπιαγωγείου, εκεί που είναι το «ΠΕΤΡΙΔΕΙΟ» για το σκοπό αυτό δαπάνησε 170 οθωμανικές λίρες. Το επιδοτούσε, κάθε χρόνο, για τις λειτουργικές του δαπάνες με 22 λίρες. Μας λείπει και εδώ η εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα «ΕΥΣΤΑΘΙΕ ΚΟΥΤΟΥΛΗ ΧΑΙΡΕ» 

Αλέξανδρος Καθάρειος

            Τμηματάρχης Εκπαίδευσης Α΄ σχολικής περιφέρειας Ηπείρου συντάσσει Έκθεση ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΝ ΖΑΓΟΡΙΟΝ (Βλαχόφωνον). ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ στα πλαίσια της Γεωγραφικής του, Εθνολογικής του, Κοινωνικής του και Εκπαιδευτικής του κατάστασης. Βαρύτητα δίνει στην Εκπαιδευτική Εξέταση. Για το Δημοτικό Σχολείο στην παράγραφο 11 αναφέρεται στον ήδη υπάρχοντα: «Ο Δημήτριος Μπανέλλας… Έχων απολυτήριον του γυμνασίου Ζακύνθου… Ετήσιον μισθόν 35 εικοσόφραγκα. Είναι επιμελής τακτικός, αξιοπρεπής και ικανώς ευμέθοδος». Είναι σε πορεία μετάθεσης. 19 Ιουλίου 1913 που συντάσσεται η Έκθεση το χωριό μας μετράει πάνω από 200 μέρες λευτεριάς.

Οι Εφοροεπίτροποι

            Ο Ιωάννης Στρατηγάκη Πατίκος, ο Γεώργιος Κουλούρης και ο Ευστάθιος Καπετάνος έχοντες και «θεσμικόν ρόλον» που φιλοτεχνήθηκε και τους κατέταξε σε καταξιωμένους πολίτες, να διαχειρίζονται δηλαδή τις Εκκλησιαστικές και σχολικές υποθέσεις. Του υπέβαλλαν αίτημα, να γίνει πρόσληψη Επιχώριου δάσκαλου˙ αυτός δεν ήταν άλλος απ’ τον Αναστάσιο Δημητρίου Φάφα*. Απίστευτη ταχύτητα διαδικασιών˙το «τέρας» της γραφειοκρατίας, βάσει του Συμβολαίου που θα δείτε παρακάτω, νικιέται σε 18 μέρες! Ο Καθάρειος τους καθοδηγεί και τους χαράσσει εκείνους τους συγκεκριμένους δρόμους που πρέπει να ακολουθήσουν. Πρώτη κίνηση: Με το αίτημά τους να εκμαιεύσουν καταρχάς το ΝΑΙ από τον ΓΕΝΙΚΟ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΗΠΕΙΡΟΥ, να δώσει εντολή στον Α.Κ. για την έγκριση της πρόσληψής του. Δεύτερη κίνηση: Να συνταχθεί Συμβόλαιο με τις «εκατέρωθεν υπογραφές των συμβαλλομένων» για τις υποχρεώσεις-δικαιώματα-αποδοχές του κ.λπ.

Τρίτη κίνηση: Να υποβληθεί το Συμβόλαιο στον Μητροπολίτη Ιωαννίνων Πανάρετο. Αυτός με τη σειρά του, αφού το εγκρίνει με τη σειρά του να το υποβάλλει στο Γ.Δ.Η. και τέλος.

            Τελικά εγκρίνεται η πρόσληψή του. Τα προσόντα του είναι περισσότερα απ’ τον προκάτοχό του˙ είναι απόφοιτος Σχολαρχείου με γνώσεις στην παιδαγωγική ψυχολογία και τη διδακτική.

Συμβόλαιον

            «Μεταξύ των υποφαινομένων Εφοροεπιτρόπων της Κοινότητας Γρεβενιτίου αφ’ ενός και του εκ της αυτής Αναστασίου Φάφα του Δημητρίου αφ’ ετέρου συνεβλήθησαν τα επόμενα.

            Ο ειρημένος Αναστάσιος Φάφας του Δημητρίου αναλαμβάνει την διεύθυνσιν του Αρρεναγωγείου των εκπαιδευτηρίων της ρηθείσης κοινότητος επί ετησίω μισθώματι τεσσαράκοντα επτά (αριθ. 47) εικοσοφράγκων πληρωτέων εις ίσας δόσεις. Υποχρεούται προσέτι να ψάλλη εν τη εκκλησία κατά τας Κυριακάς και λοιπάς εορτάς.

Οφείλει να υποδεικνύει εκάστοτε εις εφορείαν το αναγκαιούν εν τη σχολή, ενώ η Εφορεία αφ’ ετέρου θα σπεύδει αρωγός προς παροχήν κατά το δυνατόν των απαραιτήτων εν τη σχολή.

Θα συγκαλή την εφορείαν εν περιπτώσει καθ’ ην θέλει αναφανή ζήτημα τι σχολικόν περί του οποίου ομόφωνος θα ληφθή απόφασις. Το δε ζήτημα του καθορισμού του χρόνου καθ’ ον θέλουσι τελεσθή αι εξετάσεις, θα εξαρτηθή εκ της εγκρίσεως της διευθύνσεως του τμήματος των εκκλησιαστικών και της δημοσίας εκπαιδεύσεως.

Εφ’ ω συνετάχθη το παρόν και εδόθη ανά εν εκατέρωθεν των συμβαλλομένων».

Εν Γρεβενιτίω τη 6^η Αυγούστου 1913

Οι Εφοροεπίτροποι                                                   Ο Ελληνοδιδάσκαλος

            Τ.Υ.                                                                                Τ.Υ.

Ιωάννης Στρατηγ. Πατίκος                                         Αναστάσιος Δημ. Φάφας

Γεώργιος Χ. Κουλούρης

Ευστάθιος Καπετάνος

 *   Ο Α.Δ.Φ., γεννήθηκε το 1888 στο Γρεβενίτι. Τα πρώτα γράμματα τα έμαθε στο χωριό, όπου τέλειωσε και το σχολαρχείο. Στην Άρτα τελείωσε το γυμνάσιο. Υπηρέτησε στο Δημ. Σχολείο Πυρσόγιαννης το 1911-1912.

            Το 1914 παντρεύεται την Αριστούλα Καρακίτσου. Από 13/2/1915 μέχρι τον Απρίλιο του 1918 επιστρατεύεται συνεχώς. Το 1916, όντας το σχολείο μικτό και τριθέσιο διορίζεται Διευθυντής, έχοντας και την εποπτεία του νηπιαγωγείου.

            Το 1927 έλαβε βραβείο και ευαρέσκεια για τη συμβολή του στο πετυχημένο Παιδαγωγικό Συνέδριο των δασκάλων περιοχής Ζαγορίου. Ήταν το Α΄ πανζαγορισιακό στο Δίλοφο.

            Πέθανε τον Αύγουστο του 1944 από βαριά αρρώστια, που την «κληρονόμησε»  από την πολύμηνη κράτησή του στη Ζωσιμαία στα Γιάννενα, από τους Γερμανούς καταχτητές. Άφησε πίσω του δύο γιούς και τρεις θυγατέρες, το Μήτσο, Θωμά, Νίτσα, Μαρία και Αναστασία.

 Σημείωση δική μου. Ο αείμνηστος γιος του Μήτσος μου εκχωρούσε κατά καιρούς αρχειακό του ιστορικό υλικό που το επεξεργάστηκα, το συμπλήρωσα και με άλλο, που στην πορεία ανακάλυψα.

            13 Αυγούστου 1998, αυτή τη μέρα δε θα την ξεχάσω.

            Τον είχα δίπλα-δίπλα, και απέναντι εγώ, με τον επίσης αείμνηστο φίλο του Γιάννη Τσιάκο σε μια μαγνητοφωνημένη συνομιλία αρκετά μεγάλη.

            Στον πυρήνα των απαντήσεων τους στις ερωτήσεις μου δε διέκρινα σοβαρές διαφορές στις περιγραφές των γεγονότων.

            Ας πούμε ότι ο Μήτσος να λέει ότι το αρχοντικό του τάδε ήταν δίπατο και ο Γιάννης τρίπατο αυτά είναι ιστορικές αμυχές. Το πρόβλημα για μένα θάτανε οι ιστορικές ακρωτηριάσεις˙ δε συνέβηκε κάτι τέτοιο.

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία

Γιώργος Δερμάνης