 |
Κατόρθωσα να συγκεντρώσω ΠΕΝΤΕ προσεγγίσεις – πηγές πληροφόρησης, που καλύπτουν την ονομασία του χωριού μας. Ο Περικλής Βιζουκίδης ήταν Ηπειρώτης της Κων/λης, νομικός, φιλόσοφος και πολιτικός (1879-1956). Σε ηλικία 16 ετών υπήρξε μαθητής του Βράνου Βοζάνη. Στα ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ του έτους 1927 είχε επιμεληθεί τη βιογραφία του δασκάλου του. Στο 1ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ, Η ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ, στις 24 Ιουνίου του 2001 παραβρέθηκα στο Γρεβενίτι, με την ιδιότητα του Προέδρου της Αδελφότητας Γρεβενιτίου και έκανα απ’ τη μεριά μου σύντομο χαιρετισμό. Εκτενής αναφορά για τον Βράνο για τη ζωή και το έργο του έγινε α π’ την Φιλόλογο και εκλεκτή συγχωριανή μας Μαρούλα Παπαευσταθίου – Τσάγκα.
Στο υπό έκδοση βιβλίο μου, ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ Ιστορικές Καταγραφές, για τον αείμνηστο Βράνο γράφω περισσότερα. Όσο αφορά για την ονομασία του χωριού μας η παραπάνω φιλόλογος, εκτός του βιογραφικού, μας ενημέρωσε και τι του είχε πει σχετικά με την ονομασία του: «Υπάρχουν και οι παλαιότερες γραφές» «ο Γρεβενίτης», το «Γρεβενίτιον» και η σύγχρονη, «Το Γρεβενίτι». Και οι τρεις γραφές εξαρτώνται από την ετυμολογία της λέξεως και τη σχετική «φιλολογία» που αφορά την προέλευση των κατοίκων του χωριού, (Γρεβενά;) ή την τοποθεσία που κατοικούν (greben=γκρεμός) ή την ενασχόλησή τους με συγκεκριμένο επάγγελμα (greben=κτένια) κτενάδες».
Λέανδρος Βρανούσης «Κάποιος από τα Γρεβενά, γνωστός με το όνομα της καταγωγής του, ως Γρεβενίτης ήρθε κάποτε και εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό Ζαγόρι˙ ο πρώτος αυτός πυρήνας του οικισμού ονομάστηκε απ’ τους περίοικους, στου Γρεβενίτη και όταν με τον καιρό συνέρρευσαν και άλλοι εκεί κοντά και συγκρότησαν σιγά – σιγά ολόκληρο το χωριό.
Το χωριό κράτησε την ονομασία Γρεβενίτη – Γρεβενίτι».
Ο Στάθης Χρ. Παπαβρανούσης «Φαίνεται πως αρχικά εκεί που είναι σήμερα το χωριό μας είχε δημιουργηθεί από κάποιον ή κάποιους έποικους βλάχους από την περιοχή των Γρεβενών που ονομάστηκε στου Γρεβενίτη ή στους Γρεβενίτες, το πότε δεν έγινε γνωστό».
Ο Χρίστος Ρογκότης «Το όνομα ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ μπορεί να προήλθε από το όνομα “ΓΚΡΕΜΠΕΝΙΤΣΑ”, όπως λέγονταν στα βλάχικα, η δε κουτσοβλάχικη αυτή λέξη προήλθε από το όνομα ΓΚΡΕΒΕΝΕ=Γρεβενά. Είναι πιθανό οι λέξεις να προήλθαν ετυμολογικά απ’ τη σλαβική λέξη «ΓΚΡΕΜΠΕΝΕΝ» που σημαίνει τον κτενά, τον κατασκευαστή χτενιών, δηλαδή υφαντικών εργαλείων.
Φαίνεται λοιπόν, ότι απ’ το επάγγελμα των πρώτων οικιστών προήλθε η ονομασία των Γρεβενών και του Γρεβενιτίου, του οποίου οι πρώτοι κάτοικοι πιθανό να προήλθαν από τα Γρεβενά συναποκομίζοντας και την τέχνη του κτενά. Το όνομα Γκρεμπενίτσα, όπως λεγόταν στα βλάχικα με την κατάληξη -ιτσα- ταιριάζει κάπως στα βλάχικα τοπωνύμια.
Όμως και η ονομασία, η Ελληνική ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ συνηγορεί για το γεγονός, ότι οι πρώτοι οικιστές προήλθαν απ’ τα Γρεβενά. Έτσι λοιπόν ο προερχόμενος απ’ τα Γρεβενά, δηλαδή ο «Γρεβενίτης» εγκαταστάθηκε εδώ. Και η αρχική ονομασία «στου Γρεβενίτη» έγινε «στο Γρεβενίτι» ή «το Γρεβενίτι». Άλλωστε το γειτονικό μας βλαχοχώρι, το Μέτσοβο μιλώντας στα κουτσοβλάχικα, δε λέει «Λα Γκρεμπενίτς»=στο Γρεβενίτι, αλλά «Λα Γκρεμπενίτσλι=στους Γρεβενίτες, μια και στα κουτσοβλάχικα το άρθρο μπαίνει στο τέλος της λέξης. Το «λι» στην προκειμένη περίπτωση είναι το άρθρο «οι» (ονομαστ. πληθυντικού)».
Έρχεται ο Δημήτρης Ράϊος και για την ονομασία του αναδείχνει και την σύγχρονη έρευνα, η οποία εξετάζει και κείνη την περίπτωση, αυτού του τοπωνύμιου, να μην είναι Ελληνική, αλλά σλαβική. Έτσι το Ελληνικό Γρεβενίτι μπορεί να είναι και νεότερος μεταγλωττισμός του αρχικού Γκρεμπενίτσα και του σλάβικου γκρίμπου=μανιτάρι. Ακριβώς, τι ισχυρίζεται ο παραπάνω ερευνητής: «Γρεβενίτη, το βλαχ Λα Γκρεμπενίτσα ή η Γκρεμπενίτσα.
Μια τοπική παράδοση αποδίδει την ονομασία του χωριού στον πρώτο οικιστή του που έφερε τάχα το όνομα Γρεβενίτης, ενώ μια άλλη περισσότερο διαδιδομένη παραλλαγή της αναφέρει την «ίδρυση του Χωριού σε κατοίκους των Γρεβενών. Όπως και να έχουν τα πράγματα, η σύγχρονη έρευνα δέχεται, ότι η ρίζα αυτού του τοπωνύμιου δεν πρέπει να είναι Ελληνική αλλά σλαβική: από το προσηγορικό γκρέβενου (που σημαίνει «πλαγιά βουνού, βράχος»), όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα παρόμοια τοπωνύμια από διάφορες περιοχές της Ελλάδας (Γρεβενή, Γρεβενό, Γρεβενά, Γρεβενισκά κ.λπ.). Μια άλλη ετυμολογία του από τον επιθετικό τύπο γκρίμπανου του σλαβ. επίσης γκρίμπου (= «μανιτάρι» από όπου και τα τοπωνύμια Γκριμπανίτσα, Γρίμπανη, Γρίμποβο) φαίνεται λιγότερο πιθανή για φωνητικούς λόγους». Συνεχίζει:
«Σχετικά τώρα με τη χρονική προτεραιότητα, φαίνεται πως η βλάχικη μορφή του ονόματος είναι παλαιότερη, όπως υποδηλώνει η φωνητική και η μορφολογία του˙ έτσι το ελληνικό Γρεβενίτι πρέπει να είναι νεότερος μεταγλωττισμός του αρχικού Γκρεμπενίτσα, μεταγλωττισμός που προσπάθησε να συμβιβάσει την τοπική παράδοση αλλά και την κρατική σπουδή για ελληνοποίηση των ξενόριζων ονομάτων, με ένα βλάχικο, και μάλιστα σλαβικής καταγωγής τοπωνύμιο».
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Γιώργος Δερμάνης
