Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου; Συσχέτιση με το «ιερό πάτημα» τον γνωστό τορό

Ιερός Ναός  Αγ.  Δημητρίου  στο  Γρεβενίτι

Στην ευρύτερη περιοχή του Αγίου Νικολάου βρίσκεται το Κάλουτσι (βλάχικα). Έτσι αποκαλούνταν το χωριό Καλωτά χωριό του Κεντρικού Ζαγορίου. Έμεινε αυτή η ονομασία γιατί πολύ απλά κατοικήθηκε από το 1636-1638 για κάμποσα χρόνια από κατοίκους Σωποτσελιώτες και Βυτσικιώτες περιφέρειας Καλωτάς˙ και κατά κύριο λόγο από Καλωταίους. Φερέοικοι εξ ανάγκης λόγω της πανούκλας, αρρώστιας λοιμώδους και επικίνδυνης για την υγεία. Το κλίμα σ’ αυτή την περιοχή είναι ήπιο και πιο φιλικό στις άγριες κακοκαιρίες και του ψύχους το χειμώνα˙ είναι τα «δώρα» για το μεγαλύτερο μέρος του Γρεβενιτίου. Γεννιέται η μικρή Καλωτά˙ στα τούρκικα είναι η Κιουτσούκ Καλωτά.

Αναστάσιος Δ. Βλαχόπουλος

Ο παραπάνω ιστορικός στο βιβλίο του ιστορική περιγραφή Ιδρύσεως και Εξελίξεως των Κοινοτήτων του Ζαγορίου, Ανθρακίτου (Καμνιάς) και Καλωτάς, Έκδοση του 1970 στα Γιάννενα. Ένα βιβλίο που προσθέτει στοιχεία για το Γρεβενίτι, τα οποία δε γνωρίζαμε. Θα προσπαθήσω να τα αξιολογήσω και να τα ερμηνεύσω όσο  μπορώ: Γράφει λοιπόν ο Α. Δ. Β. «Εκ παραδόσεως δύο Καλωταίοι ξενητεμένοι, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί οικογενειακώς στο Κιουτσούκ Καλωτά επεθύμησαν να μεταβούν εις Καλωτάν. Συνοδευόμενοι υπό ενόπλων κατοίκων του Γρεβενιτίου ξεκίνησαν να πάνε εις Καλωτάν, αλλά καθ’ οδόν έπεσαν εις ενέδραν ληστών και διεσώθησαν ως εκ θαύματος. Μετά απ’ αυτό τα μισά απ’ τα διασωθέντα χρήματα τα διέθεσαν να κτιστεί ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου εις Γρεβενίτι, όστις με την βοήθειαν των κατοίκων εγένετο τρισυπόστατος».

Αυτά μετά το 1636. Ας πάρουμε μια ανάσα˙ το ότι το χωριό μας εχει ειδικούς οπλοφόρους, συνοδούς ευπόρων πολιτών, αυτό και μόνο καταδείχνει μια υψηλή οργάνωση και συγκρότηση. Ήδη με το θεσμό της Κοινοτικής συσπείρωσης που εγκαινίασε η Οθωμανική διοίκηση, μετά το 1580 είχαν συσπειρωθεί οι κάτοικοι των οικισμών της Αγίας Παρασκευής, του Παλαιοχωρίου και φυσικά και του Κιουτσούκ Καλωτά, έστω και απομακρυσμένοι στον Άγιο Νικόλαο. Άρα το Γρεβενίτι προϋπήρχε του 1580.

Η Παράδοση

Στον παλιό δρόμο προς τα Γιάννενα βρίσκεται η «ιερή πέτρα». Οι Γρεβεντάτες στη γενική ονομασία το λέμε ο τορός του αλόγου του Αγίου Δημήτρη, βλάχικα Λατόρλου κάλουι. Είναι στα νοτιοδυτικά του χωριού˙ η απόσταση από το Ναό είναι σχετικά μικρή. Ο Βράχος που φιλοξενεί τον τορό, το σωστό τους τορούς, είναι στεγασμένος. Πράγματι διακρίνεται ένα βαθούλωμα και δύο πατήματα. Το ένα πάτημα δε έχει τέτοια πιστότητα, λες και πάτησε πόδι αλόγου σε πυκνόρευστο πολτό βουλοκεριού. «Εμπόδισε τους Τούρκους στην είσοδο του χωριού… και προς τιμή του χτίστηκε ο ναός». Σ’ αυτές τις δοξασίες και παραδόσεις οι χωριανοί μας τηρούν χαμηλούς τόνους.

"Ο Τορός ..."

Συμπέρασμα

«Πατώντας» σ’ όλα αυτά βγαίνει το βάσιμο συμπέρασμα, ότι υπήρχε παλαιότερο κτίσμα, πρόχειρο. Έρχεται όμως ο Εύπορος Καλωταίος με τα χρήματα που διέθεσε και την βοήθεια των Γρεβεντάτων σε χρήμα και εργασία να ιστορηθεί αυτό το πρόχειρο κτίσμα, το 1668. Όλα δένουν α. συσχέτιση με το «ιερό πάτημα» και β. ιστόρηση, κανονικό κτίσιμο με προδιαγραφές και αγιογραφίες με αρχιτεκτονική. «Είναι (σήμερα) μια κατάγραφη μονόκλιτη Βασιλική με τρούλο και πλάγιους χορούς˙ έχει επίσης μικρό παρεκκλήσι και τρεις νάρθηκες, βόρεια, Νότια και δυτικά. Η ζωγραφική του είναι πολύ καλή και απηχεί λαμπρά πρότυπα έργα Θηβαίων ζωγράφων των μέσων του 17ου αιώνα»*. Από το 2017 έχει τοποθετηθεί πάνω απ’ την είσοδο και αριστερά όπως μπαίνουμε στο Ναό, πιστό αντίγραφο της τότε Κτιτορικής Επιγραφής. Την επιμελήθηκε κατά κύριο λόγο η σημερινή Πρόεδρος του Μ.Α.Σ. Μάχη Παπάευσταθίου-Καρρά.

Ευχαριστώ για τη φιλοξενία

Γιώργος Δερμάνης