 |
| Το γεφύρι στην Τσίπιανη Γρεβενιτίου! |
Το 1321 ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος με χρυσόβουλο στις περιφέρειες, τους πρώτους όριζε τοπικούς άρχοντες. Τα καθήκοντά τους ήταν η φρούρησή τους και η είσπραξη των φόρων. Η φρουρούμενη περιοχή ήταν το τσιφλίκι φέουδο˙ οι ίδιοι φεουδάρχες – τσιφλικάδες.
Σα θεσμός παρέμεινε και μετά το 1431, την περίφημη μάχη της Βοτσάς και την αυθόρμητη παράδοση στους Τούρκους των δεκατεσσάρων χωριών του Κεντρικού Ζαγορίου. Ο Σουλτάνος αφήνει τα πράγματα ως έχουν. Επιπρόσθετα τους υποχρεώνει να στέλνουν το δικό τους ιππικό να ενσωματούνται με το δικό του στις δύσκολες αποστολές που αναλάμβανε.
Τώρα λέγεται Σπαχής, είναι η μεταλλαγή του Κεφαλά, αλλά η ουσία, τσιφλικάς είναι, έννοια σταθερή και αναλλοίωτη.
Οι σπαχήδες ξεκίνησαν σαν σώμα, στο στρατό, του ιππικού. Ήσαν Ελληνικής καταγωγής και τουρκικής υπηκοότητας. Μια πρώτη γνωριμία μ’ αυτούς γίνεται με τον Τουρκοπερσικό πόλεμο του 1624-1635. Αριθμούσαν 12.000 πολεμιστές, όχι μονάχα ιππείς. Ήταν Χριστιανικά στρατιωτικά, κατά κύριο λόγο, τμήματα. Στην πολεμική τους σημαία αποτυπώνονταν ο Άγιος Γεώργιος. Όταν όμως αναχωρούσαν για πολεμικές επιχειρήσεις, τύλιγαν αυτή τη σημαία και κρατούσαν την τουρκική.
Η αποτυχημένη επανάσταση του 1610, του Διονύσιου Β΄ (φιλόσοφου) Μητροπολίτη Λάρισας, στα Γιάννενα, αδυνάτισε την πολιτική επιρροή του Χριστιανικού πληθυσμού. Από το 1635 άρδην τα πράγματα άλλαξαν ο ίδιος ο Σπαχής και ο στρατός του πρέπει να εξισλαμισθούν, ειδάλλως χάνουν και τις θέσεις και τις περιουσίες τους. Ο θεσμός του, στα τούρκικα Σιπαχί, καταργήθηκε το 1834 τυπικά, ουσιαστικά το 1846.
Το Γρεβενίτι αν και δεν τσιφλικώθηκε το ίδιο, είχε όμως κεχαγιά στο κεφάλι του τον εκάστοτε Σπαχή που έδρευε στα Γιάννενα. Πλήρωνε αγαλίκι τα 3/10 των προϊόντων που παρήγαγαν στην Τσίπιανη οι αγροτοκτηνοτρόφοι της, ακριβώς γιατί η Τσίπιανη τσιφλικώθηκε.
Το παράδοξο σ’ αυτή την ιστορία είναι το, ότι η κοινότητα Γρεβενιτίου αγόρασε την Τσίπιανη καθ’ ο χρόνο οι αγροτοποιμενικές οικογένειες την είχαν εγκαταλείψει και προσχώρησαν στο χωριό. Εξουσιάζεται απ’ τον Σπαχή χωρίς κατοίκους.
Μεταφράζοντας τον ιστορικό του Ζαγορίου Ιωάννη Λαμπρίδη, στα ΖΑΓΟΡΙΑΚΑ Β΄ και στις σελίδες 39-40: «…ενώ απ’ το 1846 καταργήθηκαν (ουσιαστικά) τα τσιφλίκια και οι κάτοικοί της προσχώρησαν στο Γρεβενίτι, εξακολουθούσαν και μετά, από φόβο, να αποδίδουν (το αγαλίκι). Αυτό είχε σαν συνέπεια να θεωρηθεί, ότι η περιοχή ήταν περιουσία του Σπαχή της εποχής εκείνης. Δύο αδέρφια απ’ τη Δόλιανη Αδαμιδαίοι ή Αδαμίδηδες μαζί με το χωριό Μογγλιοί κάναν αυτή την αγορά τζάμπα και απ’ το πουθενά. Γυρίζουν και μεταπωλούν την Τσίπιανη στην κοινότητα Γρεβενιτίου και ενθυλακώνουν 300.000 γρόσια».
Το ποσό μου φαίνεται υπερβολικό, μήπως είναι 30.000 γρόσια; Γιατί το λέω αυτό˙ έχω συγκρίσιμο μέγεθος του κόστους και της λειτουργίας δύο σχολείων σε ένα οίκημα του Ελληνικού Σχολείου Αρρένων (Σχολαρχείου) και του Δημοτικού Σχολείου (Αρρεναγωγείου) στο Μεσοχώρι το 1852. Το κόστος τους ήταν γύρω στα 20.000 γρόσια. Μα και τα 30.000 γρόσια ήταν δύσκολο να μαζευτούν. Λέω εγώ!
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Γιώργος Δερμάνης
