“Κατήγετο εκ της φιλομούσου εκείνης γωνίας της Ηπειρωτικής γης εξ πλείστοι λόγιοι ωρμίσθησαν και εκατοντάδες διδασκάλων εξεπέμφθησαν κατά καιρούς προς πάσας τας κατευθύνσεις του Πανελληνίου εκ του κλεινού δηλονότι Ζαγορίου”.
Είμαστε στη δεύτερη μέρα του 1ου ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ
ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ, Η ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ.
23/6/2001 ημέρα
Σάββατο. Τόπος Μεσοχώρι ΓΡΕΒΕΝΙΤΙΟΥ.
Συνεργάστηκαν ο Δήμος Ανατολικού Ζαγορίου με το Πανεπιστήμιο
Ιωαννίνων και με τον Διευθυντή του Τομέα Φιλοσοφίας Παναγιώτη Νούτσο.
Η έναρξη έγινε στον Ανθρακίτη την προηγούμενη μέρα 22/6/2001.
Το τρίτο και τελευταίο μέρος είχε, δικαιωματικά, άρωμα Γρεβενιτίου.
Η ακαταπόνητη και εκλεκτή συγχωριανή μας, φιλόλογος Μαρούλα
Παπαευσταθίου-Τσάγκα συνέλεξε τα στοιχεία που κατέγραψε για το δάσκαλό του και
λόγιο, Βράνο Βωζάνη ο περισπούδαστος Περικλής Βιζουκίδης (1879-1956). Άλλοι τον
θέλουν στα οικονομικά άλλοι στη
φιλοσοφία και στις πολιτικές επιστήμες. Και το 1902, σε πολύ
μικρή ηλικία είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου του Βερολίνου.
Αχ, αυτό το Βερολίνο δε θα σταθεί τυχερή πόλη για τον δικό
μας Γιώργο Βρανούση – το Μεγάλο Άγνωστο.
Ο Βράνος Βωζάνης γεννήθηκε στο Γρεβενίτι 29 Μαΐου του 1846
στο Γρεβενίτι. «Εκ της φιλομούσου εκείνης γωνίας…» Βράνος Βωζάνης, Ηπειρωτικά
Χρονικά 2, εν Ιωαννίνοις 1927, σελίδα 23.
Συνέλεξε στοιχεία από τη δημοσιευθείσα σχετική μελέτη του
αείμνηστου Μήτσου Φάφα στα τρία
φύλλα της εφημερίδας ΤΟ ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ 24, 25, 26 Οκτώβριος 1999 – Ιούνιος 2000 κ.α.
Απλόχερα και εν αφθονία τα εγχάραξε στη μνήμη μας κάτω απ’ τα βαθύσκιωτα
πλατάνια στο Μεσοχώρι.
Ο Παναγιώτης Νούτσος μας παρουσιάζει το Λέανδρο Βρανούση ως
ιστορικό των ιδεών. Το συνέδεσε ακόμη με την αντιστασιακή του δράση στα χρόνια
της γερμανικής κατοχής 1941-1944.
2 . Το λόγο έλαβε ο Χρίστος Δ. Ρογκότης. Ο αείμνηστος Χρίστος
το 1998 έγραψε το βιβλίο “Το ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ στην Αντίσταση”, κατέγραψε τις
προσωπικές του μαρτυρίες και αυτή την τρίχρονη δράση την συνέδεσε και την
ταυτοποίησε και με μια σημαντική και αξιόπιστη βιβλιογραφία.
Σταχυολόγησε τα βασικά απ’ την ενότητα, “Ποιο είναι το
Γρεβενίτι”.
Η αναφορά στο θείο του Γιώργο Βρανούση έκανε πιο πλούσιο και
ποιοτικό το Συνέδριο. Ο αγέρωχος Ρογκότης, όσο και αν το πάλεψε, η συγκινησιακή
του φόρτιση όταν άρχισε να αναφέρεται σ’αυτόν τον μεγάλο άγνωστο, του έκλεβε
πολλά απ’ τη ζηλευτή του παρουσία.
Κάπου το 1938 από ένα γράμμα.
«Μάνα…, την άλλη Παρασκευή, που θα έχει πανσέληνο, έβγα στην
ταράτσα τα μεσάνυχτα και κοίτα το φεγγάρι… θα βγω και εγώ, σε ένα πάρκο, δίπλα
στο σπίτι μου…, θα κοιτάξω και έτσι θα σμίξουν οι ματιές μας, σα να είμαστε
κοντά».
Και η γιαγιά ρωτάει τον εννιάχρονο εγγονό της: «Τι γράφει
αυτός γιέ μου;
Τι σπουδάζει στο Παρίσι; Μήπως σπουδάζει τίποτα μαγικά;»
Μετά από ένα χρόνο ο Δήμος Ανατολικού Ζαγορίου σε συνεργασία
με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, τομέα Φιλοσοφίας, απομαγνητοφώνησαν τα λεχθέντα
σ’ αυτό το Συνέδριο. Εκδόθηκε το αντίστοιχο βιβλίο “Η ΛΟΓΙΟΣΥΝΗ ΤΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΥ
ΖΑΓΟΡΙΟΥ”. Το γεγονός αυτό ήταν ευλογία για μένα.
Στάθηκα με δέος σ’ αυτόν το Μεγάλο Άγνωστο, ακόμη και για
τους στενούς του συγγενείς. Έφυγε απ’ τη ζωή το 1953˙ ήταν καθηγητής της
κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Σορβόνη του Παρισιού.
Στο παιδικό μυαλό του Χ. Ρ. έχουν αποτυπωθεί οι μαγικές νότες
του βιολιού του. «Ήταν πολύ καλός βιολιστής και αυτό του έδινε την ευκαιρία να
εξοικονομεί κάποια χρήματα ενώ σπούδαζε στη Νομική Σχολή της Αθήνας, παίζοντας
στην Ορχήστρα της Αίγλης του Ζαππείου».
Για την ιστορία, το 1938 (μετά τον Βρανούση) καταγράφεται ως
λογιστής στην “Αίγλη” ο Γιώργος Ζωΐδης ο επιλεγόμενος Λιώρας, Γρεβεντάτης και
αυτός.
3. Παρίσι, 6
Σεπτεμβρίου1927
“Αγαπητέ Τάκη (σ.σ. γαμπρός του),
Από χτες το βράδυ βρίσκομαι στην πόλη του φωτός. Το ταξίδι
μου, υπήρξεν απεριγράπτως και ονειρωδώς ωραίο. Διέσχισα την Ρουμανία, Ουγκαρία,
Αυστρία, Ελβετία, η οποία είναι ένας παράδεισος”.
Άλλο ένα γράμμα του, την 16/4/1929, δείχνει ανάγλυφα πλέον με
τι θυσίες αυτός ο άνθρωπος σπούδαζε στο Παρίσι.
“Αγαπητέ μου Τάκη
… η εκ μέρους σου αποστολή των 3000 δρχ. αποδεικνύει την
μεγάλην προθυμίαν, με την οποία διετέθης να με βοηθήσεις… Δεν αποπειρώμαι και
να κάνω ευχαριστηρίους φράσεις, διότι δεν έχουν ουδεμίαν αξίαν, προκειμένου να
εκφράσει κανείς τα πραγματικά του αισθήματα. Με έβγαλες λιγάκι αγαπητέ μου από
την τραγωδίαν, που είχα αυτόν, τον περασμένο χειμώνα… Ελπίζω να μη χάσω τη
ζωτικότητά μου και ίσως αυτήν, την μαρτυρικήν περίοδο, θα βγει κάτι καλό.
Δεν έγινα δεκτός, για κάποιο κληροδότημα του Ροδοκανάκη,
διότι κάποιος άλλος, με δύο χρόνια σπουδών, εφοδιασθείς με θερμήν συστατικήν,
του Πολίτου επιστολήν, με υπερσκέλισεν. Εφέτος ελπίζω να επιτύχω εγώ την
επιστολήν αυτήν του Πολίτου, εις τον οποίον θα παρουσιαστώ. Θα βοηθήσει ίσως
και το γεγονός, ότι θα κάνω ταυτοχρόνως Φιλοσοφίαν (εφέτος παρασκευάζω τον
κλάδον των Κοινωνικών και Ηθικών Επιστημών, το δε ερχόμενον, θα παρασκευάσω τον
κλάδον της Ψυχολογίας και Γενικής Φιλοσοφίας, πράγμα το οποίον κανείς από τους
συναδέλφους μου δεν κάνει, συνδυάζων τας δύο σπουδάς, λόγω του πολύ δυσκόλου
της Φιλοσοφίας».
Αργότερα, ο Γιώργος Βρανούσης, πολυσπούδαστος και
αντιφασίστας χωρίς σύνορα, θα μεταφερθεί στο Βερολίνο… Βρίσκεται στην καρδιά
του ναζισμού για να συμπληρώσει και άλλες σπουδές. Είναι παραμονές του Β΄Π.Π.
Με το που ξεσπάει η επίθεση των ναζί στη Γαλλία “όντας γνωστός δημοκράτης και
αντιφασίστας, συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο και στέλνεται
στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως στο Λίντς της Αυστρίας”.
Τα ίχνη του χάνονται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Απαντάει
έτσι σε κάποιο γράμμα της αδελφής του Νίτσας.
29 Rue Piezze Nicole
Paris V
18 Αυγούστου 1951
Αγαπητή Νίτσα,
όπως βλέπεις, μου χρειάσθηκαν μερικοί μήνες για να απαντήσω
στο γράμμα που έλαβα, όταν γύρισα από το νοσοκομείο…
… Ευχαριστώ πολύ για το γράμμα σου το καταπονεμένο… ο πόνος
σου για την αρρώστια μου, είναι πόνος που αισθάνομαι διαρκώς για τη δική σου δυστυχία...
δεν θέλησα να σας απασχολήσω με τους δικούς μου ηρωισμούς σε μια εποχή που
καθένας ήταν ήρωας.
Και κλείνει την αναφορά ο Χρίστος Ρογκότης:
“Ασφαλώς τα παραπάνω ούτε κατά διάνοια, μπορούν να
παρουσιάσουν το έργο του και την προσωπικότητά του”.
Έμεινα ακούνητος στην καρέκλα μου... Αγαπητέ μου Τάκη...
Αγαπητή μου Νίτσα...
Έτσι από σήμερα, η ιστορία, για μια ακόμη φορά θα σταματήσει
να μας δικάζει σαν αμνήμονες στα οφειλόμενα σε τέτοιες σημαντικές προσωπικότητες.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Γιώργος Δερμάνης
