Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου - Ο Τορός του αλόγου του!
Για να γίνουμε, όσο μπορούμε, κατανοητοί κυρίως για τον «Τορό του αλόγου του» πρέπει απαραίτητα να συνδεθούμε με το χρόνο, που συνέβηκαν όλα αυτά.
«Μάννα εξ ουρανού» ήταν για μας ο Αναστάσιος Δ. Βλαχόπουλος,
κορυφαίος ιστορικός, όχι μονάχα για το χωριό του Καμνιά (Ανθρακίτη).
Η Πετρούλα Χρ. Βαζάκα στο βιβλίο της ο Ανθρακίτης Ζαγορίου και το Δημοτικό Τραγούδι το 2006 τον επικαλείται συχνά-πυκνά.
Το 1970 έγραψε το δικό του βιβλίο: ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΙΔΡΥΣΕΩΣ και ΕΞΕΛΙΞΕΩΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΖΑΓΟΡΙΟΥ, ΑΝΘΡΑΚΙΤΟΥ (ΚΑΜΝΙΑΣ) ΚΑΛΩΤΑΣ.
Οι χρονολογίες 1636-1638 «δένουν» ως προς το εξής γεγονός. Στα χωράφια της περιοχής του Αγίου Νικολάου υπάρχει μια τοποθεσία με τη βλάχικη ονομασία Κάλουτσι, συνδεδεμένη με το χωριό Καλωτά. Εδώ προστέθηκε και ο τούρκικος επιθετικός προσδιορισμός κιουτσούκ Καλωτά = μικρή Καλωτά. Αυτό δεν είναι τυχαίο. Σε αυτές ακριβώς τις χρονιές η πανούκλα θέριζε κόσμο και κοσμάκη.
Ο φιλόξενος αυτός τόπος υποδέχτηκε αυτούς τους φιλάσθενους. Είναι ομαλός με πολλά τρεχούμενα νερά και με φιλικό κλίμα τους χειμωνιάτικους μήνες. Και οι φιλάσθενοι κάτοικοι του Βυσικού, Σωποτσελίου και Καλωτάς κάνουν «κατάληψη».
Δείτε τα παρακάτω που γράφει για μας ο Βλαχόπουλος «… εκ παραδόσεως δύο Καλωταίοι!... ξενητεμένοι, οι οποίοι είχαν εγκατασταθεί οικογενειακώς στο Κιουτσούκ Καλωτά, επεθύμησαν να μεταβούν εις Καλωτάν. Συνοδευόμενοι υπό ενόπλων κατοίκων του Γρεβενιτίου ξεκίνησαν να πάνε εις Καλωτάν αλλά καθοδόν έπεσαν εις ενέδραν ληστών και διεσώθησαν ως εκ θαύματος. Μετά απ’ αυτό τα μισά απ’ τα διασωθέντα χρήματα τα διέθεσαν να κτιστεί ο ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου εις Γρεβενίτι, όστις με την βοήθειαν των κατοίκων εγένετο τρισυπόστατος».
Ο Μ.Α.Σ. Γρεβενιτίου το 1996 στο Ημερολόγιο του για αυτόν τον Ναό. «Κατάγραφη μονόκλιτη Βασιλική. Έχει επίσης μικρό παρεκκλήσι και τρεις Νάρθηκες βόρεια, νότια και δυτικά. Η ζωγραφική του είναι πολύ καλή και απηχεί λαμπρά πρότυπα έργα Θηβαίων ζωγράφων των μέσων του 17 ου αιώνα».
Και για να βάλουμε μια τάξη μεγέθους σε αυτά που ιστορεί ο Βλαχόπουλος.
Πράγματι σ’ αυτήν την κτιτορική επιγραφή του ναού (όπως είναι σήμερα) μας καταδείχνει ότι ιστορήθηκε το 1668 (Α.Χ.Ξ.Η 8 Απριλίου) * .
Το Γρεβενίτι, εκεί που είναι σήμερα, το 1581 η Οθωμανική διοίκηση σχεδίασε, δρομολόγησε και εγκαινίασε την Κοινοτική Συσπείρωση, δέχτηκε την πλειοψηφία των κατοίκων (λογικά) της Μπότσιας και του Παλαιοχωρίου.
Το 1638, από το 1581 το χωρίζουν 57-60 χρόνια. Ηλικιακά σ’ αυτόν τον τόπο έχουμε ανανέωση του πληθυσμού του. Επόμενο είναι να έχει αποκτήσει και την ανάλογη οργάνωση. Οι οπλοφόροι του είχαν όνομα και διεύθυνση και αυτό φαίνεται.
Μη ξεχνάμε, ότι και με τα άλλα χωριά του Ζαγορίου απολάμβανε τα προνόμια της αυτονομίας και αυτοδιοίκησης· τελικά, γλυκά-γλυκά, άρχισαν να χάνονται μετά το 1670.
Για να δούμε τι έγινε με τον περιβόητο Τορό. Και ο Δημήτριος Ράϊος στην Εφημερίδα ΤΟ ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ. «Λα τόρλου α κάλουι, ή ντιλ’ Αγιου-Δημήτρη».
«Σύμφωνα με την τοπική παράδοση το ένα απ’ τα δύο αποτυπώματα οφείλεται στο άλογο του Αγίου Δημητρίου, προστάτη του χωριού. Ο τελευταίος σε κάποιες δύσκολες στιγμές εμφανίστηκε έφιππος και στήθηκε σ’ αυτό το βράχο, φράζοντας την είσοδο του χωριού και εμποδίζοντας έτσι τους επίδοξους κατακτητές να το καταστρέψουν! Αντίθετα το δεύτερο ίχνος, λιγότερο πετυχημένο απ’ το πρώτο έγινε σύμφωνα με την ίδια παράδοση από ντόπιους τεχνίτες, οι οποίοι προσπάθησαν (μάταια όμως) να μιμηθούν το «ιερό πάτημα». Δίπλα στο βράχο βρίσκεται και ένα παλιό εικονοστάσι του Αγίου Δημητρίου».
Ο φίλος μου ο Δημήτρης είναι προσεχτικός και καταγράφει αυτά που έχει ακούσει. Δεν αναλίσκεται σε μια μάταια προσπάθεια, να μας πείσει ότι πρόκειται για θαύμα. Είναι λογικό, αφού κάτι τέτοιο, δεν το δέχεται και ο ίδιος.
Υπάρχει και το ερώτημα της ταυτότητας των «επίδοξων κατακτητών». Η χρονική καταγραφή, τουλάχιστον, απουσιάζει.
Ευτυχώς, που τέτοιες εξαλλοσύνες, δεν επεκράτησαν και δεν προστέθηκαν στα «θαύματα». Οι όποιες συζητήσεις που γίνονται, είναι χαλαρές και περιχαρακωμένες.
Ο άριστος λιθοξόος παραμερίστηκε και τη θέση του πήρε η αοριστία του «θαύματος».
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Γιώργος Δερμάνης
* «Ο παρών ευαγής Ναός του Αγίου ενδόξου Μεγαλομάρτυρος,
Μυροβλήτου και θαυματουργού Δημητρίου ιστορήθη δι αναλωμάτων και δαπάνης της κώμης ταύτης, αρχιερατεύοντος του πανιερωτάτου Μητροπολίτου Ιωαννίνων Κυρίου-Κυρίου Κυρίλλου έτει από Κυρίου και Θεού Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού Α.ΧΞ.Η (1668) Μηνί Απριλίου 8».
22/23/10/1943, του Ναού, κατά τη διάρκεια της πυρπόλησης, κατέρρευσε το ξύλινο πρέκι της επιγραφής μαζί με τον τοίχο. Όμως ο Λέανδρος Βρανούσης πρόλαβε να την ξεσηκώσει σε τσιγαρόχαρτο. Η αποτύπωση περιήλθε στα χέρια της Αδελφότητας Γρεβενιτίου από τον ξάδερφό του Στάθη Χρίστου Παπαβρανούση. Αντίγραφο αυτής της κτιτορικής επιγραφής τοποθετήθηκε σε περίοπτη θέση το 2017 με πρότασή μας προς την Εκκλησιαστική Επιτροπή του χωριού μας. Φυσικά αυτό πραγματοποιήθηκε με τη φροντίδα της Μάχης Παπαευσταθίου-Καρρά.
Στην κτητορική επιγραφή ο κειμενογράφος αυτής, με τη μεστότητα των γνώσεών του μαγνητίζει με τη λέξη αναλωμάτων· ανάλωμα ή ανήλωμα είναι και το έξοδο, η δαπάνη και όχι μόνο. Σημαίνει ακόμη τη διάθεση και ετοιμότητα από τον άνθρωπο, να χρησιμοποιηθεί για κάποιο σκοπό. Ακόμη είναι η υπερβολική προσπάθεια, που κάποιος καταβάλλει για να πετύχει τους στόχους του. Μια λέξη με πολλά και υψηλά νοήματα!
"ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ": Δείτε δημοσίευση Φεβρουάριος 2017!...
