 |
| Βρύση στο Τσιέγκι (φωτό: Θανάσης Κάτσαρης) |
Απευθύνθηκα στον καλό συγχωριανό και καθηγητή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Δημήτρη Ράιο, αν μπορεί, να μας δώσει περισσότερες πληροφορίες για την ονομασία "Τσιέγκι". Ανταποκρίθηκε αμέσως και είμαι βέβαιος ότι έχει τις ευχαριστίες όλων των συγχωριανών και ιδιαίτερα των ..."Τσιεγκιωτών" ! Γ.Σ.
Αγαπητέ Γιάννη,
Σχετικά µε το Τσιέγκι, όπως είχα δηµοσιεύσει το 1990 στην
επιστηµονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής ΔΩΔΩΝΗ:
Φιλολογία, σελ. 261-262, φαίνεται ότι πρέπει να συνδεθεί µε το
τσιγκέλι των σφαγείων, λέξη τουρκικής καταγωγής (çengel:
“γάντζος, τσιγκέλι”). Τα πλούσια νερά που ρέουν σε αυτό το
µέρος και καταλήγουν στη Γκούρα δηµιουργούν ιδανικές συνθήκες για την εγκατάσταση σφαγείων. Βέβαια δεν έχω παραστάσεις από το προπολεµικό Γρεβενίτι, που να το επιβεβαιώνουν. Μεταπολεµικά όµως υπήρχε εκεί το σφαγείο-κρεοπωλείο
του Γρηγόρη Στραπέλη.
Στο ρουµανο-γαλλικό λεξικό των βλάχικων του Τ. Papahagi,
Βουκουρέστι 1974 (σελ. 432) καταγράφεται ο τύπος çéngiu
(τσιέγκιου) ως παράλληλος του çingéliu (τσιγκέλιου: “γάντζος,
τσιγκέλι”, σελ. 438), που βρίσκεται πιο κοντά στη βλάχικη εκφορά του τοπωνυµίου στο Γρεβενίτι (La Çénge, Λα Τσιέγκε).
Ως προς την καταγωγή της λέξης çéngiu, το ίδιο λεξικό παραπέµπει στο τουρκ. tchenk (sic): “είδος γάντζου”.
Ωστόσο δεν µπόρεσα να επιβεβαιώσω αυτήν την πληροφορία
σε ένα σύγχρονο τουρκο-γαλλικό λεξικό (Ιstanbul, δηλ. Κωνσταντινούπολη, 2003). Αντίθετα σε αυτό συνάντησα τη λέξη
çengi µε τη σηµασία “γυναίκα που ασκούσε το επάγγελµα της
τραγουδίστριας και της χορεύτριας”, αλλά δεν βλέπω, απ᾽ όσα
γνωρίζω, πώς µπορεί να συνδεθεί µε το δικό µας Τσιέγκι.
Προσθέτω ότι στο τελευταίο λεξικό καταγράφεται η λέξη
çingene = “τσιγγάνος, γύφτος”, στην οποία αναζητά την
καταγωγή του τοπωνυµίου ο Β. Σαχίνης (αριθµ. 112: “Τσιέγκε. Ὄνοµα συνοικίας τοῦ χωρίου. Ἡ λέξις ἴσως ἐκ τῆς τουρκικῆς Τσεγκε- νέ = γύφτος”). Παρόλο που στα Δυτικά της συνοικίας Τσιέγκι υπάρχει τοπωνύµιο Λα Γύφτου (“στο Γύφτο”), καθώς εκεί ζούσε παλιότερα ένας γύφτος µε το συνεργείο του, δεν φαίνεται πιθανή αυτή η ετυµολογία. Όπως δεν φαίνεται πιθανή η αναγωγή του τοπωνυµίου Τσιέγκι σε κάποιο κυριώνυµο (Τσιέγκης), όπως πρότεινε κάποιος άλλος, αφού δεν υπάρχει κι ούτε θυµάται κανείς να υπήρξε επώνυµο Τσιέγκης στο χωριό. Εξ άλλου, αν το Τσιέγκι προερχόταν από κάποιο επώνυµο, η εκφορά του στα βλάχικα δεν θα ήταν fĭntĭ ΄na di n Tsiénge ή fĭntĭ ΄na di la Tsiénge, αλλά fĭntĭ ΄na al Tsiénge. Η ερµηνεία ενός τοπωνυµίου και η ιστορία του είναι λεπτή υπόθεση και χρειάζεται µεγάλη προσοχή σε όλες τις λεπτοµέρειες, εκτός από προφανείς περιπτώσεις, στις οποίες είτε το ίδιο το όνοµα είτε η µορφολογία του εδάφους, η παλαιότερη χρήση της γης ή της περιοχής, οι ανθρώπινες εγκαταστάσεις και ιδιοκτησίες προσφέρουν προφανείς εξηγήσεις. Εδώ πιθανότερη εξήγηση του τοπωνυµίου είναι η σύνδεσή του µε σφαγεία. Αν µάλιστα κάποιος διαθέτει βέβαιες προπολεµικές µνήµες για την ύπαρξη σφαγείων κοντά στην οµώνυµη βρύση (La fĭntĭ ΄na di n Tsiénge), τότε η µεγάλη πιθανότητα θα γίνει βεβαιότητα.
καταγωγή του τοπωνυµίου ο Β. Σαχίνης (αριθµ. 112: “Τσιέγκε. Ὄνοµα συνοικίας τοῦ χωρίου. Ἡ λέξις ἴσως ἐκ τῆς τουρκικῆς Τσεγκε- νέ = γύφτος”). Παρόλο που στα Δυτικά της συνοικίας Τσιέγκι υπάρχει τοπωνύµιο Λα Γύφτου (“στο Γύφτο”), καθώς εκεί ζούσε παλιότερα ένας γύφτος µε το συνεργείο του, δεν φαίνεται πιθανή αυτή η ετυµολογία. Όπως δεν φαίνεται πιθανή η αναγωγή του τοπωνυµίου Τσιέγκι σε κάποιο κυριώνυµο (Τσιέγκης), όπως πρότεινε κάποιος άλλος, αφού δεν υπάρχει κι ούτε θυµάται κανείς να υπήρξε επώνυµο Τσιέγκης στο χωριό. Εξ άλλου, αν το Τσιέγκι προερχόταν από κάποιο επώνυµο, η εκφορά του στα βλάχικα δεν θα ήταν fĭntĭ ΄na di n Tsiénge ή fĭntĭ ΄na di la Tsiénge, αλλά fĭntĭ ΄na al Tsiénge. Η ερµηνεία ενός τοπωνυµίου και η ιστορία του είναι λεπτή υπόθεση και χρειάζεται µεγάλη προσοχή σε όλες τις λεπτοµέρειες, εκτός από προφανείς περιπτώσεις, στις οποίες είτε το ίδιο το όνοµα είτε η µορφολογία του εδάφους, η παλαιότερη χρήση της γης ή της περιοχής, οι ανθρώπινες εγκαταστάσεις και ιδιοκτησίες προσφέρουν προφανείς εξηγήσεις. Εδώ πιθανότερη εξήγηση του τοπωνυµίου είναι η σύνδεσή του µε σφαγεία. Αν µάλιστα κάποιος διαθέτει βέβαιες προπολεµικές µνήµες για την ύπαρξη σφαγείων κοντά στην οµώνυµη βρύση (La fĭntĭ ΄na di n Tsiénge), τότε η µεγάλη πιθανότητα θα γίνει βεβαιότητα.
Φιλικά
Δ. Ράιος
