Πυρκαγιές και βόσκηση «συρρίκνωσαν» τα δάση στην περιοχή μας, σύμφωνα με μελέτη της WWF - Εγκαταλείπεται η ορεινή κτηνοτροφία - «Θιγόμενη» περιοχή και τα Ζαγοροχώρια
Οι τρεις μεγάλες πυρκαγιές που έπληξαν την Ήπειρο, το 1988, το 1997 και το 2000 άφησαν πίσω τους ανεξίτηλα σημάδια στο φυσικό τοπίο της περιοχής, τα οποία πολλά χρόνια μετά δε λένε να... «επουλωθούν».
Αυτό είναι το συμπέρασμα μελέτης του WWF με τίτλο «Η Ελλάδα τότε και τώρα: Διαχρονική χαρτογράφηση των καλύψεων γης 1987 - 2007» για την περιοχή μας, μιας μελέτης που αποτυπώνει τις «θιγόμενες» περιοχές της χώρας, που έχασαν σημαντικές φυσικές εκτάσεις, τα τελευταία χρόνια, ανοίγοντας παράλληλα μια ουσιαστική συζήτηση για την εξέλιξη και διαχείριση του χώρου στην Ελλάδα και αναδεικνύοντας την εθνική ανάγκη για βιώσιμο αναπτυξιακό σχεδιασμό.
Σύμφωνα με τη μελέτη, περισσότερα από 234.000 στρέμματα δάσους στην Ήπειρο, μετατράπηκαν σε θαμνώνες, θαμνότοπους και εκτάσεις χαμηλής βλάστησης, λόγω των τριών πυρκαγιών που κατέκαψαν από το 1987 μέχρι το 2007, 70.000 στρέμματα και κατέστρεψαν τη δασική βλάστηση, η οποία δε δείχνει σημάδια ανάκαμψης.
Η απώλεια των δασικών εκτάσεων, ωστόσο πολλές φορές οφείλεται και σε συνδυασμό των επιπτώσεων των πυρκαγιών με αυτές της βόσκησης, βασικής αιτίας υποβάθμισης των δασών σε εκτάσεις χαμηλής βλάστησης.
Από την άλλη πλευρά όμως, παρατηρείται στην περιοχή μας μετατροπή σημαντικών εκτάσεων σε δάση, σε περιοχές που συνορεύουν με την Αλβανία, όπως τα Μαστοροχώρια και τα Ζαγοροχώρια του Νομού Ιωαννίνων.
Οι απομακρυσμένες αυτές περιοχές υπέστησαν ιστορικά μεγάλες καταστροφές, με συνέπεια την ερήμωση της περιοχής και την αποδημία των κατοίκων στα μεγάλα αστικά κέντρα. Η ερήμωση και η παντελής έλλειψη ανθρώπινης δραστηριότητας ευνόησαν τη φυσική εξέλιξη της χαμηλής βλάστησης σε δασικές ενότητες, όπως απαντώνται σήμερα, διαμορφώνοντας τη σύγχρονη εικόνα της περιοχής.
Η συγκεκριμένη αλλαγή, δηλαδή εκτάσεις χαμηλής και θαμνώδους βλάστησης που μετατράπηκαν σε δάση, αφορά περίπου 150.000 στρέμματα.
Εγκατάλειψη της ορεινής κτηνοτροφίας
Συμπερασματικά, βάσει των αναλύσεων των στοιχείων από τη WWF, στην Ήπειρο δεν διακρίνονται σημαντικές αλλαγές, παρόλα αυτά φαίνεται, ότι οι μεταβολές στις γεωργικές εκτάσεις και στις εκτάσεις χαμηλής βλάστησης επικεντρώνονται στα ημιορεινά υψόμετρα, ενώ οι αυξήσεις των θαμνότοπων ισομοιράζονται στην ημιορεινή και ορεινή ζώνη κυρίως. Προκύπτει δηλαδή το συμπέρασμα ότι στα ορεινά, τις εκτάσεις χαμηλής βλάστησης έχουν διαδεχθεί οι θαμνότοποι, ενώ στα ημιορεινά οι γεωργικές εκτάσεις έχουν επεκταθεί εις βάρος των εκτάσεων χαμηλής βλάστησης.
«Οι δύο αυτές τάσεις μπορεί να καταδεικνύουν αφενός την εγκατάλειψη της ορεινής κτηνοτροφίας και αφετέρου τις επιπτώσεις της γεωργικής πολιτικής στα πιο παραγωγικά εδάφη» σύμφωνα με την Παναγιώτα Μαραγκού από το WWF, η οποία μίλησε στα «Π.Ν.» για τα αποτελέσματα της μελέτης.
Όπως μας είπε η κ. Μαραγκού, οι περιοχές χαμηλής βλάστησης, οι οποίες κατά κύριο λόγο απορροφούν τις πιέσεις επέκτασης της γεωργικής γης, των οικισμών και των υποδομών, συχνά βρίσκονται στο επίκεντρο πολλαπλών πιέσεων για εκμετάλλευση, και συχνά γίνονται αντικείμενο «εκπτώσεων» στην προστασία τους. Σε μικρότερο βαθμό οι ανθρωπογενείς πιέσεις εκδηλώνονται εις βάρος των θαμνότοπων, ενώ ακόμη λιγότερο επηρεάζονται άμεσα τα δάση. Από την άλλη πλευρά, οι γεωργικές εκτάσεις επίσης απορροφούν ένα πολύ μεγάλο μέρος ανθρωπογενών πιέσεων για οικιστική επέκταση και εγκατάσταση υποδομών.
Τα Ζαγοροχώρια
Ανάμεσα στις «θιγόμενες», λόγω της θυσίας λιβαδικών εκτάσεων στο «βωμό» της οικιστικής επέκτασης, που αναδεικνύει η μελέτη χαρτογράφησης καλύψεων γης από το 1987 έως το 2007 που παρουσίασε το WWF, βρίσκονται τα Ζαγοροχώρια.
Την ίδια στιγμή, παρατηρείται στην περιοχή εγκατάλειψη και δάσωση των αγρών, οι οποίοι καλύπτουν εκτάσεις που το 1945 ήταν κατά 58,1% καλλιέργειες και κατά 41,5% περιοχές φυσικής βλάστησης.
Κάτι που σημαίνει, ότι 60 σχεδόν χρόνια οι οικισμοί, οι γεωργικές εκτάσεις αλλά και τα δάση κάλυψαν το φυσικό τοπίο, λόγω της άναρχης ανάπτυξης, αλλά και της εγκατάλειψης της κτηνοτροφίας.
Σύμφωνα με την μελέτη, η ανάπτυξη των μεγάλων αστικών κέντρων συνοδεύτηκε από τουριστική ανάπτυξη, τόσο στα παράλια όσο και στις ορεινές περιοχές, γεγονός που αποτυπώνεται και στα Ζαγοροχώρια, μία από τις επτά περιοχές που εξετάστηκαν από το WWF.
Μέσω της φωτοερμηνείας και της ανάλυσης, περισσότερων από 250 αεροφωτογραφιών, οι εμπλεκόμενοι μελέτησαν την κατάσταση που διαμορφώθηκε στον Υμηττό Αττικής, την Κασσάνδρα Χαλκιδικής, το Ξυλόκαστρο Κορινθίας, την Τριχωνίδα Αιτωλοακαρνανίας, το Λιβάδι Παρνασσού, τα Δαδιά στα Πομακοχώρια Έβρου και τα Ζαγοροχώρια.
Όπως κατέγραψαν, ευνοήθηκε η εντατική γεωργική εκμετάλλευση πεδινών περιοχών, ειδικά όσων είχαν εύκολη πρόσβαση σε λίμνες και ποτάμια και χάθηκαν εκτάσεις.
Αντιθέτως, στα ορεινά, τα δάση πύκνωσαν κι επεκτάθηκαν λόγω της εγκατάλειψης των κτηνοτροφικών ασχολιών, της ορεινής γεωργίας, των δασικών οικονομικών δραστηριοτήτων και της δασικής διαχείρισης.
Χωλαίνει η εφαρμογή της νομοθεσίας
Χάθηκαν 6 εκ. στρέμματα, ελέω έλλειψης εθνικού σχεδιασμού
Αυτή η διαχρονική, συνεχής και άναρχη μείωση των φυσικών εκτάσεων, προς όφελος της επέκτασης της γεωργικής γης, των υποδομών και των οικισμών χαρακτηρίζεται από την απόλυτη έλλειψη τεκμηριωμένου και μακροχρόνιου εθνικού χωροταξικού σχεδιασμού, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στα συμπεράσματα της μελέτης.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι σε πανελλαδικό επίπεδο κατά την εικοσαετία 1987 - 2007 υπήρξαν σε απόλυτα νούμερα οι εξής μεταβολές στις καλύψεις γης:
- Τα δάση μειώθηκαν κατά 1.311.382 στρέμματα.
- Οι εκτάσεις θαμνώδους και χαμηλής βλάστησης μειώθηκαν συνολικά κατά 4.886.431 στρέμματα.
- Οι γεωργικές εκτάσεις αυξήθηκαν κατά 5.736.939 στρέμματα.
- Λοιπές καλύψεις (δόμηση, έργα υποδομής κ.ά.) αυξήθηκαν κατά 333.675 στρέμματα.
«Τα απόλυτα νούμερα των αλλαγών όμως δεν διηγούνται τη συνολική ιστορία, καθώς εξίσου σημαντική με τις αλλαγές στην έκταση είναι και η μετατόπιση των καλύψεων γης ανάμεσα σε διαφορετικές περιοχές» επεσήμανε η κυρία Μαραγκού.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, προϋποθέσεις για τη διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου είναι μεταξύ άλλων ο καθορισμός και ο έλεγχος των χρήσεων γης, η συγκέντρωση παραγωγικών δραστηριοτήτων σε οργανωμένους υποδοχείς, η κοινωνική αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας (Τράπεζα Γης).
Όσον αφορά στην εκτός σχεδίου δόμηση, η οποία «ανθεί» σε πολλές περιοχές απώτερος στόχος θα πρέπει να είναι η πλήρης κατάργηση μέσα από μια επίπονη και μακρόχρονη μεταβατική διαδικασία περιορισμού. |
