To τοπωνυμικόν του Γρεβενιτίου, του Β. Σαχίνη,[Μέρος δεύτερο]

Μια απαραίτητη εισαγωγή από το "ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ"...

 (Για όσους δεν έχουν διαβάσει το πρώτο μέρος)

Το αρχικό κείμενο είναι χειρόγραφο και δυσανάγνωστο. Για αρκετές λέξεις δεν είμαι σίγουρος και σ΄ αυτές τις περιπτώσεις θα βάζω τη λέξη που νομίζω σε αγκύλες [...] ή αγκύλες άδειες [ ... ]όπου δεν μπορούμε να βγάλουμε νόημα! 

Επίσης, το κείμενο είναι γραμμένο σε πολυτονικό και τη γλώσσα που θα χρησιμοποιούσε ένας φιλόλογος το 1933. Θα ήταν πολύ κοπιαστικό και μακριά από τους στόχους που έχει το "ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ" να καθαρογραφεί, όπως ακριβώς είναι. Αν κάποιος έχει λόγους να μελετήσει σχολαστικά το κείμενο, ας το κάνει. Το "ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ" δεν στέκεται επιστημονικά απέναντι στο κείμενο. Το βλέπει συναισθηματικά με το μάτι και την ψυχή ενός Γρεβεντάτη, ο οποίος  διαβάζει μια μελέτη για το αγαπημένο του χωριό, που γράφτηκε πριν από περίπου 80 χρόνια!  

Για την επιστημονική ματιά και εξέταση του κειμένου, υπάρχουν ειδικοί και καλοί συγχωριανοί και το έχουν κάνει! Η γνώμη τους και η επιστημονική τους θέση θα ακολουθήσει σε επόμενες δημοσιεύσεις.

Πριν από τη δημοσίευση των τοπωνυμιών που περιλαμβάνει το "Τοπωνυμικόν Γρεβενιτίου" του Βασιλείου Σαχίνη, θα προτάξουμε επιστολή που μας έστειλε ο καλός συγχωριανός και ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Δημήτρης Ράιος. Όπως έχουμε γράψει και στην εισαγωγή θα ακολουθήσουν, μετά το τέλος της μελέτης του Β. Σαχίνη, οι δημοσιεύσεις του κ. Ράιου, όπου ο αναγνώστης θα βρει την επιστημονική και τεκμηριωμένη άποψη για τις τοπωνυμίες του Γρεβενιτίου.

Αγαπητό ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ,

Σχετικά με την αναγγελία σου για επικείμενη ηλεκτρονική δημοσίευση του Τοπωνυμικοῦ Γρεβενιτίου που είχε συντάξει ο αείμνηστος Βασίλειος Σαχίνης τον Αύγουστο του 1933, θα ήθελα να θυμίσω ότι σε παλαιότερα έντυπα τεύχη σου δημοσιεύτηκαν σε 14 συνέχειες από τον γράφοντα περί τα 100 τοπωνύμια της περιοχής με σύντομη πιθανή ετυμολογία τους.

Επίσης το 1990 δημοσιεύτηκαν στην Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Παν/μίου Ιωαννίνων Δωδώνη τ. 18 (1990), σε-λ. 225-265 σειρά διορθώσεων και προσθηκών σχετικά με τα τοπωνύμια του Γρεβενιτίου και της ευρύτερης περιοχής.

Ακολούθησαν νέα σχετικά δημοσιεύματα στα Ηπειρωτικά Γράμμα-τα 2007, σελ. 467-494 και στην Επιστ. Επετηρ. της Φιλοσοφικής Σχολής του Παν/μίου Ιωαννίνων Δωδώνη, Φιλολογία τ. 38-39 (2009-2010), σελ. 104-124. Στα τελευταία μάλιστα δημοσιεύματα αξιοποιήθηκαν (όπως σημειώνεται στα οικεία εδάφια) ορισμένα στοιχεία από το ως άνω χειρόγραφο τοπωνυμικό του Β. Σαχίνη. Έτσι είχα την ευκαιρία να διατρέξω τα περιεχόμενά του και να διαπιστώσω το ενδιαφέρον που παρουσιάζει, αλλά και τα σοβαρά προβλήματά του. Τα τελευταία δεν βαρύνουν τόσο τον συντάκτη του χειρογράφου, αλλά οφείλονται κυρίως στην περιορισμένη γνώση της εποχής σχετικά με τη γλωσσική μελέτη των ηπειρωτικών τοπωνυμίων, όπου συνυπάρχουν ποικίλα στρώματα γλωσσικών καταλοίπων από μια πλειάδα ξένων πληθυσμών (σλάβων, βούλγαρων, αλβανών, βλάχων κλπ), που είτε εισέβαλαν κάποτε είτε μετανάστευσαν ειρηνικά, εγκαταστάθηκαν και συνυπήρξαν με το γηγενές στοιχείο, ώσπου να αφομοιωθούν εντελώς γλωσσικά από τους ντόπιους, πλην των βλάχων που διατήρησαν τη γλώσσα τους σχεδόν ως σήμερα.

Γι᾽ αυτό πιστεύω ότι το ενλόγω Τοπωνυμικόν Γρεβενιτίου χρειάζεται βαθιά επεξεργασία, συμπλήρωση και διόρθωση, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος διάχυσης απόψεων που είναι φανερά λανθασμένες.

Φιλικά

Δ. Ράιος

Ομότιμος Καθηγητής

Παν/μίου Ιωαννίνων``

 Γρεβενίτι! ...

MEΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

1. Αγγέλος: Τοπωνυμία δασώδους εκτάσεως 

Η ονομασία προήλθεν από μίαν κόρην Αγγέλαν (ούτως ονομάζεται βλχ. η Αγγελική) την οποίαν κατά την παράδοσιν είχον συμπεριλάβει ως απροστάτευτον εκ της παλαιάς Ελλάδας οι εκεί εργαζόμενοι ως υλοτόμοι [Σκεδραίοι] και ύστερα την επροίκησε το χωριό με ένα χωράφι εις την τοποθεσίαν εκείνη που έλαβε το όνομά της.

(Σημ. "ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ": Η εν λόγω τοποθεσία, όπως με πληροφόρησε ηλικιωμένος Γρεβεντάτης, βρίσκεται κάπου στον Ιζερό. Επίσης, στο Γρεβενίτι υπήρχε το επώνυμο Σκέδρος.)

Το ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής στο Γρεβενίτι (Πότσια)  

2. Αγία Παρασκευή: Τοποθεσία καλουμένη βλχ. και Πότσια, όπως αναφέρει ότι ήτο μεγάλος συνοικισμός καταστραφείς από Αλβανούς επιδρομείς (Καψήδες: εκ της τουρκ. λέξεως Kayiz=αντάρτης, αδέσποτος) σώζεται παρεκκλήσιον της Αγίας Παρασκευής και πέριξ δάσος και χωράφια.

3. Αγιo-Θανάσης: Tοποθεσία παρά το χωρίον ονομασθείσα από το εκεί παρεκκλήσιον του Αγίου Αθανασίου
4. Αγιο-Γιώργης: Τοποθεσία κάτωθι Ζουρίκας όπου υπήρχεν άλλοτε παρεκκλήσιον του Αγίου. Σήμερον δεν σώζεται τίποτε.

Άγιος Νικόλαος: Όπως με πληροφόρησε ο Χρήστος Τσουκάκης από την Εκκλησιαστική Επιτροπή, γίνεται προσπάθεια  να γίνει και πάλι ο ναός λειτουργικός!

5. Αγιο-Νικόλαος: Τοποθεσία λαβούσα το όνομα από το εκεί παρεκκλήσιο του Αγίου, υπήρχε άλλοτε συνοικισμός
6. Αροάτι: ιδέ Ροάτε
7. Βάλια ντι λα γίτε: Τοπωνυμία προελθούσα από βλχ. φράσιν σημάινουσαν ... του κλήματος ...κανένα κλήμα που θα υπήρχε ... 
8. Βάλεα-ρα: Από τη βλχ. φράσιν κακόλακκος
9. Βαντούλιου: Τοπωνυμία παραγομένη από την ρουμάνικη λέξιν vaduliu δηλούσαν αναρριχητικόν  φυτόν με καρπούς ομοίους με κεράσια κατά το χρώμα και το μέγεθος.
10.Βίγλα: Όνομα κορυφογραμμής δεσποζούσης εις τα σύνορα Γρεβενιτίου Χρυσοβίτσης. Η λέξις ...
11. Βορτόπου: Ονομασία ομαλής κοιλάδας. Η λέξις ίσως από την ρουμ. horto... (λατ. vortex) δηλούσαν κοιλάδα μεγάλην μετά ή άνω ύδατος. Η αυτή τοπωνυμία εις Χουλιαράδες λέγεται Βορτάπες.

Βορτόπι (φωτό: Μένιος Βόντινας)

12. Γινγλιμάρε: τοποθεσία αμπελώνων. Η λέξις προήλθεν από την βλχ. φράσιν Γίνγλε-μάρε=αμπέλια μεγάλα. Η αυτή τοπωνυμία λέγεται (παρεφθαρμένη) εις Λιασκοβέτσι Γιλμάργια.

13. Γκιρλιμάρι: Τοποθεσία κατωφερής πλησίον ποταμού. Περί της καταγωγής της λέξης υπάρχουν δύο εκδοχαί: α)Από τας ρουμ. λέξεις Γκίρλε=ποταμός, μάρε=μέγας β) Από τη σλάβικη λέξιν γκιρλιμάρη=αναρρίχησης (σημ. υπάρχει και βλχ. λέξις [μι νγκιρλίμου=αναρριχώμαι]
14.Γκαρλιβένγκαε: Τοποθεσία κατωφερής διασχιζομένη υπό χειμάρρου. Η λέξις πιθανόν να προήλθεν υπό του ρουμ. garla=ποταμός και veche=παλιός.
15.Γκούρα: Τοποθεσία εντός του χωρίου όπου και πηγαί υδάτων. Είναι τοπωνυμία [πολυσύχναστος] εν Ελλάδι, αφού και εις Πελοπόννησον  υπάρχει χωρίον Γκούρα. Η λέξις είναι βλχ. σημαίνουσα: 1)στόμα 2) [...] πηγών ποταμού 3) στόμιον κοιλάδος 4) μέρος εκβολής ποταμού εις λίμνην ή θάλασσαν.

                                                                   Τέλος δεύτερου μέρους, 
                                                                                                    ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ...