 |
| Η βρύση του Καϊμάνη |
Αγαπητό “Γρεβενίτι”,
Απαντώντας
στην ‘πρόσκλησή’ σου για τη βρύση “Καϊμάνα” θα σημειώσω προς το παρόν τα εξής:
Η ταύτιση της βρύσης δεν χρειάζεται έρευνα, αφού είναι πασίγνωστη στο χωριό.
Βρίσκεται κοντά στο Χάνι, στο αριστερό μέρος του δρόμου προς τα Γιάννενα, λίγο
μετά το παλιό παντοπωλείο-καφενείο του μακαρίτη Χ. Τσουκάκη, κάτω από το Δασονομείο, όπως σημειώνεται στη
λεζάντα της φωτογραφίας που συνοδεύει το κείμενο της αρχαιολόγου κ. Μάχης Παπαευσταθίου). Πάντως η φωτογραφία
εμφανίζει τη σύγχρονη ανακαινισμένη μορφή της βρύσης και όχι την παλιά.
Ως προς την
ετυμολογία του βρυσώνυμου, προέχει, όπως πάντα, η αναζήτηση της ορθής μορφής
του. Ο Ι. Λαμπρίδης έχει με το μέρος του
την αρχαιότητα της καταγραφής (“Καϊνάμα”), πλην όμως είναι ο μόνος που σημειώνει
το βρυσώνυμο με αυτή τη μορφή. Τόσο ο Β. Σαχίνης
όσο και ο Ι. Παπαβρανούσης το
καταγράφουν τον περασμένο αιώνα ως ουδέτερο (“Καημάνι” ο πρώτος και “Καϊμάνι” ο
δεύτερος). Έτσι το γνώριζα κι εγώ από τα παιδικά μου χρόνια και φαντάζομαι ότι
έτσι το ξέρουν οι παλαιότεροι χωριανοί. O B. Σαχίνης αποδίδει
το βρυσώνυμο στο όνομα της τοποθεσίας, όπου βρίσκεται η βρύση και αναζητά την
καταγωγή του στα Ιταλικά: “η λέξις
πιθανόν να παρήχθη εκ της Ιταλικής caimano (γαλλ. caiman = είδος φυτού ονομαζομένου υπό του Λιναίου lacerta aligator)”. Το ότι
όμως το επιστημονικό όνομα που προτείνεται δεν ταυτίζεται από τον Σαχίνη με κάποιο γνωστό στους ντόπιους φυτό
ή βότανο που να φύεται άφθονο κοντά στη βρύση, και καθώς τα ονόματα lacerta aligator στα λατινικά του
Λινναίου και τα νεότερα ιταλ. caimano και γαλλ. caiman παραπέμπουν μάλλον σε
ζωικά είδη της οικογένειας των κροκοδειλιδών καθιστά την ετυμολογία εξαιρετικά αμφίβολη.
Ο Ι. Παπαβρανούσης σημειώνει αρχικά μετά
το βρυσώνυμο ένα ερωτηματικό και αργότερα προσθέτει με μολύβι “μάλλον κυριώνυμο”, κάτι που φαίνεται
πολύ πιθανό, αφού στα βλάχικα η βρύση λεγόταν εμπρόθετα la fintî΄na
al Kaima΄ni, δηλ. “στη βρύση του
Καϊμάνη” (όπως λέγονται ακόμη “βρύση του Μπονορίτσιου” ή “του Ντόκου”). Ωστόσο
η εκφορά του ίδιου τοπωνυμίου και ως la fintî΄na
di la Kaima΄ni (“στη βρύση στο
Καϊμάνι”) αφήνει περιθώρια να πρόκειται
για καθαρό βρυσώνυμο. Έτσι το δέχεται
ο Κ. Οικονόμου ακολουθώντας την
καταγραφή του Ι. Λαμπρίδη, και το
ετυμολογεί από τo τουρκ. μεταρρηματικό oυσιαστικό kaynama (< ρ.
kaynamak “βράζω, πηγάζω, αναβλύζω”) με αντιμετάθεση των γραμμάτων m και n.
Πρόκειται για πιθανή υπόθεση, που ενισχύεται (όπως είχα τονίσει σε παλαιότερη
δημοσίευση) από την παρουσία δυο άλλων γειτονικών τοπωνυμίων τουρκικής
καταγωγής (Χάνι και Τσέγκι). Δεν είναι όμως βέβαιη, αφού (πέρα από το γεγονός
ότι, για να συνδέσει ο Κ. Οικονόμου
το όνομα της βρύσης με την έννοια της πηγής που αναβλύζει, αναφέρεται στην
έννοια του ρήματος kaynamak και όχι του ουσ. kayna-ma, που σύμφωνα με ένα
σύγχρονο τουρκ. λεξικό σημαίνει “βρασμός, βράση και κατολίσθηση”), αν πρόκειται
για κυριώνυμο, τότε αλλάζουν πολλά. Αυτά προς το παρόν.
[ ¨ΓΡΕΒΕΝΙΤΙ": Ευχαριστούμε τον καλό συγχωριανό και λαμπρό επιστήμονα Δημήτρη Ράιο, γιατί αμέσως φρόντισε να μας λύσει τις απορίες για "τη βρύση του Καϊμάνη".]
